چه راهکاری برای جلوگیری از معلول آزاری ها وجود دارد؟

انتشار دو خبرِ معلول‌آزاری در مراکز نگهداری بهزیستی به فاصله زمانی دو ماه، آن هم در دو مرکز متفاوت که درنهایت هم منجر به فوت آنها شد، از جمله اخبار تلخی بود؛ اگرچه آمار دقیقی از تخلفات احتمالی مراکز در دست نیست اما با توجه به وضعیت افراد تحت پوشش، حتی تعداد کم تخلفات هم زیاد است. این در حالیست که بهزیستی می تواند با تقویت نظارت و تعیین مجازات بازدارنده از وقوع این حوادث پیشگیری کند.

به گزارش ایسنا، خبر فوت جوان معلول در مرکز نگهداری ماهدشت کرج ۳۰ مهرماه امسال منتشر و به فاصله حدود ۲ ماه بعد، اخیرا نیز  فوت یک زن در مرکز نگهداری اعصاب و روان (خانه روان) همدان منعکس شد. این اولین مورد معلول‌آزاری در مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی نبوده و پیش از این نیز بارها و بارها ویدئوهای مختلفی از آزار و اذیت افراد دارای معلولیت در مراکز نگهداری در فضای مجازی منتشر شده است که هرچند برخی مربوط به ایران نمی شدند.

اگرچه هربار پس از وقوع چنین اتفاقاتی بهزیستی فورا به موضوع ورود کرده و عموما هم با عزل مدیران و مسئولان مرکز متخلف واکنش نشان داده و از مردم عذرخواهی شده، اما سوالی که مطرح می‌شود این است که بهزیستی به عنوان متولی امور معلولان و مرجع صدور مجوز مراکز، تا چه حد برنحوه عملکرد مراکز و بر نحوه نگهداری آنها از مددجویان نظارت دارد؟ آیا هنگام صدور مجوز برای هر مرکز، و به کار گیری نیروها، کارکنان تحت بررسی درست صلاحیتهای روانی و رصد سوء پیشینه قرار می‌گیرند؟، آیا صاحبان امتیاز حقیقی و مسئول فنی مراکز دارای دانش تخصصی در حوزه نگهداری از افراد دارای معلولیت هستند؟ و به طور کلی برنامه سازمان بهزیستی در دوره جدید ریاست سازمان- دکتر جوادحسینی برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی چیست؟

چرا علی رغم وظیفه بهزیستی برای نظارت بر مراکز نگهداری، گاهی تخلفات و بدرفتاری‌هایی از این مراکز به گوش می‌رسد و چرا همواره پس از انتشار ویدئوهای دلخراش و عمومی شدن آنها، سازمان مذکور  ورود و برای لغو مجوز مراکز و یا تغییر مدیران خاطی اقدام می‌کند؟ و در نهایت باید پرسید وقتی معلولان و مددجویان در مراکز مورد آزار قرار می گیرند، بهزیستی کجاست؟. 

تعطیلی مرکز بیماران روان متخلف همدان بعد از مشاهده تخلفات 

انتقال مددجویان به سایر مراکز

مصطفی بابایی، مشاور امور فرابخشی و ارتباطات سازمان بهزیستی کشور در این باره به ایسنا می‌گوید: نگهداری از اقشار آسیب‌پذیر یکی از خدمات بهزیستی است که با شیوه‌نامه‌های نظارتی تلاش می‌شود این مهم به نحواحسن انجام شود.

وی در پاسخ به سوالی درخصوص نحوه پیگیری سازمان برای فوت یک خانم در مرکز نگهداری اعصاب و روان در همدان، می‌گوید: بهزیستی استان بلافاصله پس از اطلاع از موضوع، تیم تخصصی و نظارتی را به مرکز اعزام کرد و پس از بررسی به دلیل مشاهده تخلفات با رای کمیته ماده ۲۶ مرکز تعطیل و بیماران با هماهنگی خانواده‌ها به سایر مراکز منتقل شدند و علاوه بر این نیز، سازمان بهزیستی از مرکز شکایت کرده است.

مردم تخلفات را از طریق شماره ۱۴۸۲ اطلاع دهند

مشاور امور فرابخشی و ارتباطات سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر اینکه نظارت‌ها همیشه و به صورت ۲۴ ساعته وجود دارد و وقوع یک حادثه نباید باعث شود که زحمات دیگر مراکز و ناظران زیر سئوال برود، گفت: سازمان بهزیستی کشور همواره در برابر تخلفات سکوت نکرده است و در صورت احراز تخلف هر مرکزی، قطعا برخوردهای قضایی صورت خواهد گرفت.

مشاور امور فرابخشی و ارتباطات سازمان بهزیستی کشور پیشنهاد کرد که برای به حداقل رساندن وقوع چنین اتفاقاتی، علاوه بر رصد و نظارت سازمان، هموطنان می‌توانند تخلفات را از طریق شماره تلفن ۱۴۸۲ اطلاع دهند.

شکایت از مسئول مرکز و مراقبین خاطی

اعلام تصمیم نهایی در مورد متخلفان پس از جوابیه نهایی پزشکی قانونی و اعلام نتایج رسیدگی دادستانی

چند روز پس از وقوع این حادثه اما، سازمان بهزیستی به صورت رسمی اقدام به ارائه توضیحات و اقدامات انجام شده در این زمینه کرد؛ فاطمه عباسی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در پی فوت یکی از مقیمان مرکز بیماران روانی مزمن در استان همدان، اعلام کرد که برابر گزارش واصـله مبنی بر فوت یکی از مقیمان خانه حمایتی بیماران مزمن روان، تیمی متشکل از حوزه‌های تخصصی و نظارتی به منظور پیگیری حادثه به اسـتان اعزام شدنـد.

در خانه روان ۱۰ نفر از بیماران بهبودیافته مراکز شبانه‌روزی مقیم بودند. در استان پس از اطلاع از حادثه، کمیسیون فوق‌العاده نظارت تشکیل شد و خانه خاطی تا طی فرایند قضایی اداری دادستانی و اعلام نتیجه نهایی تعطیل و ۹ بیمار مقیم با هماهنگی خانواده‌ها و هماهنگی با دادستانی و حوزه سرپرستی دادستانی در یکی از مراکز شبانه‌روزی بیماران مزمن روان شهرستان جانمایی و ساماندهی شدند.

عباسی افزود: از مسئول مرکز و مراقبین خاطی توسط واحد حقوقی استان در مراجع قضایی شکایت شده و در حال حاضر پرونده خاطیان مرکز در دادستانی در دستور کار رسیدگی هست و پس از جوابیه نهایی پزشکی قانونی و اعلام نتایج رسیدگی دادستانی، تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.

مراقبین خانه روان همدان دارای گواهی سلامت روان، عدم سوء پیشینه و عدم اعتیاد بوده‌اند!

معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور با اعلام اینکه متوفی از مرکز شبانه‌روزی با نظر تخصصی روانپزشک مرکز مبنی بر احراز شرایط اقامت در خانه روان، به خانه منتقل شده است، گفت: در ارزیابی بهزیستی از خانه در بازدیدهای دوره‌ای، عملکرد مرکز قابل قبول گزارش شده است و مراقبین خانه دارای گواهی سلامت روان، عدم سوء پیشینه و عدم اعتیاد بوده‌اند. 

عملکرد مراکز به صورت دوره ای رصد می شود

وی با اشاره به اینکه تمهیدات لازم در سازمان برای پیشگیری از حوادث اندیشیده شده است، گفت: عملکرد مراکز توسط بهزیستی شهرستان و استان در ارزیابی‌های دوره‌ای بررسی می‌شود و در صورت وجود نقص‌هایی که مربوط به امنیت سلامت افراد نباشد براساس فرایند و ضوابط رسیدگی به تخلفات، تذکر، اخطار اول و اخطار دوم داده می‌شود و در صورت عدم اقدام موثر از سوی مرکز در خصوص رفع موارد نقص، در کمیسیون نظارت استان با حضور اعضاء تخصصی تصمیم‌گیری می‌شود و در صورتی که تخلف مرکز با امنیت سلامت گروه هدف مرتبط باشد بدون طی فرایند تذکر و اخطار، در کمیسیون فوق العاده، وضعیت تعیین تکلیف می‌شود. دوره‌های آموزشی حفظ ایمنی و امنیت سلامت برای کلیه کارکنان مراکز برگزار می‌شود و موارد ایمنی و امنیت سلامت هر ۶ ماه در مراکز ارزیابی می‌شوند. 

بنابر اعلام معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور، ۵۶ هزار نفر در ۹۰۰ مرکز شبانه‌روزی تحت نظارت سازمان مقیم هستند که ۱۷۰۰۰ نفر آنان در ۲۳۵ مرکز شبانه روزی بیماران مزمن روان نگهداری می‌شوند ( ۸۹ درصد آنان خیلی شدید و شدید هستند). افرادی که در مراکز شبانه روزی روان اقامت دارند و پس از مداخلات تخصصی توانبخشی و دارو درمانی، بهبودیافته تلقی می‌شوند با نظر تخصصی روانپزشک می‌توانند نزد خانواده خود بازگردند و یا در صورت فقدان سرپرست موثر یا نداشتن هویت و گاهاً با پیشنهاد خانواده به خانه‌های ۱۰ نفره بیماران روان منتقل شوند. 

اقامت ۵۰۰ نفر در خانه های روان بهزیستی 

عباسی با تاکید بر اینکه سازمـان بهزیستی به عنوان متولی امور افراد دارای معلولیت در جهت صـیانت از جان و حفظ ایمنی و سلامت روحی و جسمی آنها تلاش می‌کند، گفت: از سال ۹۶ تاکنون، ۵۲ خانه روان برای تلفیق اجتماعی گروه هدف فاقد سرپرست موثر و مجهول‌الهویه تاسیس و در وضعیت موجود ۵۰۰ نفر در آن مقیم هستند.

 معاون امور توانبخشی سازمان با بین اینکه نظارت بر این مراکز از محورهای اساسی برنامه‌های سازمان بوده و خواهد بود گفت: بازرسی و نظارت از سوی کارشـناسان تخصصـی توانبخشی شهرستان، استانها، دفاتر تخصصی ستاد، دفاتر بازرسی و حراست صورت می پذیرد و دستورالعمل های جامع عمومی وتخصصی مراکز و خانه ها راهنما و ملاک عمل کارشناسان در بازدیدها است. 

برنامه های بهزیستی برای تقویت نظارت بر مراکز؛ از تسریع صدور مجوزها تا نظارت توسط تشکل های غیردولتی 

وی با اعلام اینکه سازمان بهزیستی برای افزایش سطح نظارت و پیشگیری از موارد مشابه، علاوه بر اقدامات نظارتی که تقویت خواهد شد چند طرح ویژه را در دستور کار خود قرار داده است تصریح کرد: نظارت بر مجموعه مراکز تحت پوشش با استفاده از ظرفیت تشکلهای غیردولتی، فرایند شبکه داوطلبان که هم در ارائه خدمات و هم در نظارت می‌توانند با قدرت بیشتر کار نظارت را اعمال کنند و همچنین برای گسترش مراکز غیردولتی، فرایند تسریع در صدور مجوزها در دستور کار است.