۲۳ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تراژدی انبازه‌ها

۱۳ دسامبر ۱۹۶۸ میلادی برابر با 23 آذر ۱۳۴۷خورشیدی، مقاله معروف تراژدی انبازه‌ها نوشته گرت هاردین در مجله تخصصی ساینس منتشر شد. هاردین مسائل زیست‌بوم و اخلاق اجتماعی را در قالب تمثیلی درباره  کشاورزانی مطرح کرد که وقتی به آنها اجازه داده شد تا هر چقدر می‌خواهند در یک مزرعه دام‌های خود را چرا کنند، هریک به نفع خود عمل می‌کنند و مزرعه ویران می‌شود. ایده نفع شخصی فراتر از افراد به خانواده‌ها، روستاها، شرکت‌ها، صنایع یا ملت‌ها گسترش می‌یابد. مفهوم مشترک او شامل اکوسیستم‌ها، رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها، موجودات زنده یا منابع معدنی با اقداماتی چون صید بیش‌ازحد، جنگل‌زایی، کاهش منابع و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. او به این نتیجه رسید که زمین هم به‌دلیل افزایش جمعیت نابود خواهد شد. تراژدی انبازه‌ها، نظریه‌ای اقتصادی است که موقعیتی را شرح می‌دهد که در آن، در یک سامانه منابعی مشترک بین مصرف‌کنندگانی وجود دارد که هریک فقط باتوجه به نفع شخصی خودشان عمل می‌کنند و به‌صورت مستقل و برخلاف صلاح مشترک کل مصرف‌کنندگان، با فعالیت‌های جمعی خود این منابع را به‌طورکامل مصرف می‌کنند.

پایه‌گذار قانون هس

۱۳ دسامبر ۱۸۵۰ میلادی برابر با 23 آذر ۱۲۲۹ خورشیدی، جرمان هنری هس درگذشت. شهرت این شیمی‌دان سوییسی‌روس برای ارائه قانون هس در حوزه شیمی‌گرمایی (ترموشیمی) است. قانون هس بیان می‌کند که گرمای آزادشده یا جذب‌شده در واکنشی شیمیایی به تعداد مراحل انجام واکنش وابسته نیست و اگر واکنش در یک یا چند مرحله انجام شود، این مقدار یکسان خواهد بود. باکمک قانون هس می‌توان گرمای واکنش‌هایی را محاسبه کرد که شرایط انجام‌شان سخت است یا اندازه‌گیری گرما در این واکنش‌ها امکان‌پذیر نیست. همچنین بااستفاده از این قانون می‌توان با داشتن آنتالپی واکنش‌های حد واسط آنتالپی واکنش کلی را به دست آورد. به مقدار کل محتوای انرژی یک سامانه در فشار و دما ثابت، آنتالپی یا درون‌گرمی می‌گویند.

مخترع حسگر تصادف الکترومکانیکی

۱۳ دسامبر ۱۹۹۹ میلادی برابر با 23 آذر ۱۳۷۸ خورشیدی، آلن کی. بیرید مخترع آمریکایی درگذشت. شهرت بیرید برای اختراع حسگر تصادف الکترومکانیکی (EMS) است. او در سال ۱۹۶۱ کمپانی بیرید را برای توسعه و تولید تجهیزات ایمنی برای مصارف نظامی تاسیس کرد و بعدها دریافت که می‌توان از این وسایل ایمنی در توسعه حسگرهای تصادف برای سامانه‌های کیسه هوای خودرو بهره گرفت. بیرید اولین طراحی حسگر کیسه هوای خود را در سال ۱۹۶۸ توسعه داد. پشتکار او در صنعت خودرو کمک کرد تا کیسه‌های هوا از اوایل دهه ۱۹۸۰ به خط مقدم بازار خودروی ایالات متحده برسد.

کاشف میدان مغناطیسی زمین

۱۳ دسامبر ۱۸۰۵ میلادی برابر با 23 آذر ۱۱۸۴ خورشیدی، یوهان فون لمانت، اخترشناس آلمانی متولد اسکتاتلند به‌دنیا آمد. او در سال ۱۸۵۲ کشف کرد که میدان مغناطیسی زمین با چرخه فعالیت ۱۰.۳ ساله در نوسان است، اما این چرخه با چرخه لکه‌های خورشیدی ارتباط ندارد. فون لمانت از اول آگوست ۱۸۴۰به‌عنوان مدیر رصدخانه سلطنتی نجوم در مونیخ، مشاهدات منظم و دائمی میدان مغناطیسی زمین را آغاز کرد و در دهه ۱۸۵۰ شروع به انجام بررسی‌های مغناطیسی منطقه‌ای در سرزمین باواریا کرد، سپس این رصدها را به سایر ایالت‌ها در جنوب آلمان، فرانسه، هلند، بلژیک، اسپانیا، پرتغال، پروس و دانمارک گسترش داد. نقشه‌های اروپای مرکزی او با خطوط ایزوله عناصر ژئومغناطیسی اولین نقشه در جهان بود که در این حوزه تهیه می‌شد.