پشت پرده شکل گیری مافیای قاچاق حیات وحش در ایران و جهان

«قاچاق حیات وحش» سومین تجارت غیرقانونی در جهان است و تمایل روز افزون به نگهداری از حیوانات موجب شکل‌گیری مافیای خرید و فروش حیات وحش شده است.

 «قاچاق حیات وحش» شامل جمع‌آوری، حمل و نقل و پخش غیرقانونی جانوران و فرآورده‌های آن‌ها می‌شود. این کار می‌تواند در سطح بین‌المللی یا محلی انجام شود و یکی از عوامل انقراض گونه‌هاست. در ایران نیز قاچاق حیات وحش توسط واسطه‌ها انجام می‌شود و همین مساله خطرات متعددی را برای حیوانات به وجود می‌آورد.

قاچاق حیات وحش سومین تجارت غیرقانونی در جهان است و این نوع قاچاق به‌شدت رو به افزایش است. قبح زدایی، اطاله دادرسی، فقر و بیکاری از جمله علل افزایش قاچاق حیات‌ وحش است. تنها ماده ۲۵ قانون مبارزه با قاچاق کالا به این موضوع پرداخته است و بر اساس تعریف جهانی صادرات و خرید و فروش حیات وحش شامل مجازات می‌شود. بالابان، هوبره، بحری وشاهین بیشترین آمار قاچاق گونه‌های حیات وحش را به خود اختصاص می‌دهند.

بیشترین کشفیات حیات وحش قاچاق در ایران در جنوب کشور است. سالانه تعداد زیادی پرنده و پستاندار زنده‌گیری شده کشف می‌شوند که البته این آمار بخشی جزئی از قاچاق حیات وحش است و از سوی دیگر ایران مقصد واردات قاچاق پرندگان زینتی است.

تمایل روز افزون مردم به نگهداری از حیوانات موجب شکل‌گیری مافیای خرید و فروش حیات وحش به ویژه در تهران شده است. در کشور نیز مراکز نگهداری مجاز پرندگان زینتی وجود ندارد. وقتی نشود بعد از کشف، آن‌ها را به کشور مبدا برگرداند،‌ دوباره به ناچار در بازار توزیع می‌شوند.

سرهنگ جمشید محبت خانی – فرمانده یگان حفاظت محیط زیست – در گفت‌وگو با ایسنا درباره قاچاق حیات وحش می‌گوید: خرید و فروش حیات وحش هم در فضای حقیقی و هم در فضای مجازی اتفاق می‌افتد. خرید و فروش به‌صورت زنده و تاکسیدرمی صورت می‌گیرد که هر دو مبادله جرم است و جرایم مشخص و خاص خود را دارد. در سال‌های اخیر هم میزان جرایم افزایش یافته است.

او ادامه می‌دهد: افرادی که در کار قاچاق حیات وحش فعالیت می‌کنند، چه خریدار و چه فروشنده، هر دو مرتکب جرم شده‌اند. نگهداری حیات وحش نیز جرم محسوب می‌شود و برای متخلفان پرونده قضایی  تشکیل می‌شود.

محبت‌خانی اضافه می‌کند: مردم اگر دیدند کسی حیات وحش زنده یا تاکسیدرمی در اختیار دارد، با سامانه ۱۵۴۰ تماس بگیرند یا اطلاعات را با محیط بانان پاسگاه‌های ما به اشتراک بگذارند. محیط بانان خود را فدا می‌کنند تا محیط زیست بهتری داشته باشیم و این کار برای مردم است. مردم هم به ما کمک کنند چون حیات وحش جزو منافع ملی ماست.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست پرندگان شکاری را حوزه مهم قاچاق حیات ذکر می‌کند و می‌گوید: ما با پلیس راه‌آهن، پلیس فرودگاه و مرزبانی فراجا هماهنگ هستیم و تاکنون در این زمینه کشفیات خوبی داشته‌ایم. بیشتر این قاچاق‌ها در شمال کشور، استان‌های کویری و محل زیستگاه‌های این پرندگان رخ می‌دهد. قاچاقچیان پرندگان را زنده‌گیری می‌کنند و با قیمت بالا در استان‌های بوشهر و استان‌های همجوار کشورهای عربی می‌فروشند. در این شرایط مردم اگر فرد یا باندی را شناسایی کردند، به ما اطلاع دهند.

او درباره آمار دستگیری‌های قاچاقچیان حیات وحش می‌گوید: از عوامل نیروی انتظامی و عوامل قضایی که ما را در این حوزه همراهی می‌کنند، تشکر می‌کنیم. امسال در بخش زنده‌گیری پرندگان ۲۴۰ مورد دستگیری، پنج مورد در زنده‌گیری پستانداران و در مجموع ۳۱۰ مورد دستگیری نگهداری و خرید و فروش حیات وحش زنده و غیر زنده را داشتیم. سال گذشته این عدد ۴۳ مورد بود و امسال به ۳۱۰ مورد رسیده است. لزوم همکاری دستگاه‌ها و مردم در این کار بسیار تاثیر دارد. در فضای مجازی امسال سه مورد کشف تاکسیدرمی داشتیم که نتیجه رصد حوزه سایبری ماست. همکاران ما با هماهنگی پلیس فتا نسبت به شناسایی متخلفان اقدام می‌کنند. امسال فروش حیات وحش به‌صورت زنده هم ۲۵ مورد بود که رصد، شناسایی و برخورد شده است.

محبت‌خانی به بازارهای اصلی فروش حیات وحش اشاره و اظهار می‌کند: بازار خلیج فارس در تهران که مالکیتش با شهرداری تهران است از جمله این بازارهاست. بارها این موضوع را به شهرداری گزارش و اعلام همکاری کردیم و یگان حفاظت شهرداری باید ورود کند. چند بار با هم با سایر حوزه‌های ذی‌ربط مکاتبه کردیم اما جای گلایه دارد که اقدامی تاکنون صورت نگرفته است. بازار خلیج فارس تحت عنوان فروش طیور فعالیت می‌کند اما فعالیت‌های غیرمجاز هم در آن انجام می‌شود.

او ضمن ابراز خوشحالی از روند ارتقای فرهنگ محیط زیستی مردم طی سال‌های اخیر می‌گوید: به‌طور قطع رسانه‌های جمعی در این زمینه بی تاثیر نبوده‌اند. بودن حیات وحش تضمین حفظ محیط زیست است. وقتی حیات وحش سالم باشد یعنی آب، هوا، خاک و غذا فراهم است و این برای ما اطمینان قلبی است که می‌توانیم زنده بمانیم.

اگر حیوانات از بین بروند، سرمایه ملی را از دست می‌دهیم و متوجه نمی‌شویم از بین رفتن آن‌ها چقدر خطرات طبیعی در پی دارد. ماندگاری طبیعت روی انسان‌ها تاثیر مثبت دارد؛ بنابراین امیدوارم روند حفظ محیط زیست و ارتقای فرهنگی ادامه داشته باشد. حفاظت از محیط زیست دینی است که نسبت به نسل‌های آینده بر گردن ماست. محیط زیست ارث شخصی نیست بلکه امانتی است که باید به آیندگان بسپاریم بنابراین باید دست به دست هم بدهیم تا از منافع و منابع ملی محافظت کنیم.

 در کنار آموزش فراگیر مردم برای حفاظت از محیط زیست، ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های موثر و مسوول، برخورد جدی و بازدارنده با متخلفان، ایجاد حساسیت بیشتر و همکاری بیشتر برای ملزم کردن کشورهای حاشیه خلیج فارس به رعایت قوانین بین المللی می‌تواند در کاهش قاچاق حیات وحش ارزشمند کشور موثر باشد.