به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، جمعیت ایران طی ۲۰ سال گذشته با روندی فزاینده به سمت سالمندی حرکت کرده است. طبق سرشماری‌های رسمی و آمارهای منتشر شده توسط سازمان‌های بین‌المللی، نرخ رشد سالمندان (افراد بالای ۶۰ سال) در ایران از ۶ درصد در اوایل دهه ۱۳۸۰ به بیش از ۱۰ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. این روند سریع افزایش سالمندی از عوامل مختلفی مانند کاهش نرخ تولد، افزایش امید به زندگی و بهبود شرایط بهداشتی ناشی می‌شود.
جدول: نرخ سالمندی جمعیت ایران طی 20 سال گذشته
| سال | جمعیت سالمندان (بالای ۶۰ سال) | درصد سالمندی از کل جمعیت |
|---|---|---|
| ۱۳۸۰ | ۴ میلیون نفر | ۶٪ |
| ۱۳۹۰ | ۶ میلیون نفر | ۸٪ |
| ۱۴۰۰ | ۸ میلیون نفر | ۱۰٪ |
| ۱۴۲۰ (پیش‌بینی) | ۱۳ میلیون نفر | ۲۰٪ |
با توجه به اینکه ایران به مرحله‌ای رسیده است که مرکز پیر جمعیت به‌طور محسوسی در حال ظهور است، چندین چالش اجتماعی و اقتصادی برای کشور پیش‌بینی می‌شود که با فشار بر سیستم بهداشت و درمان پرداختن به این چالش ها را آغاز می کنیم. سالمندان معمولاً نیاز بیشتری به خدمات درمانی و پزشکی دارند، که این امر می‌تواند موجب افزایش تقاضا و هزینه‌های نظام بهداشت و درمان شود.
چالش بعدی در بخش بازنشستگی و تامین اجتماعی کشور خودنمایی می کند.جمعیت رو به افزایش سالمندان نیازمند حقوق بازنشستگی و حمایت‌های مالی هستند. این امر فشار زیادی بر صندوق‌های بازنشستگی و تأمین اجتماعی وارد می‌کند.
نقطه بعدی چالش در فضای کاهش نیروی کار جوان است. با کاهش نرخ زاد و ولد و افزایش تعداد سالمندان، کمبود نیروی کار جوان برای تأمین اقتصادی و تولیدات صنعتی احساس خواهد شد که این خود خبر از کند شدن ریل توسعه کشور در مقطع زمانی است که سرعت توسعه در جهان رو به افزایش است.
برنامه‌هایی که باید از گذشته اجرا می‌شد
دولت می‌بایست در دهه‌های گذشته برای پیشگیری از بحران سالمندی چندین برنامه کلان و میان‌مدت اجرایی می‌کرد.به طور مثال تقویت نظام تامین اجتماعی از مهم ها بود.برنامه‌های بلندمدت جهت بهبود و اصلاح صندوق‌های بازنشستگی باید ایجاد می‌شد تا در برابر افزایش تعداد سالمندان مقاوم باشند.
تشویق درست و سنجیده به فرزندآوری از مهم های بعدی بود که باید با تامین امکانات صورت می گرفت.در دهه‌های گذشته، سیاست‌هایی عقلانی و سنجیده و مناسب با شرایط اقتصادی کشور برای تشویق به فرزندآوری و حمایت از خانواده‌های پرجمعیت می‌توانست به تعادل سنی جمعیت کمک کند.
افزایش سرمایه گذاری در حوزه سلامت سالمندان باید صورت می گرفت که همچنان بلاتکلیف است.زیرساخت‌های بهداشتی مخصوص سالمندان نظیر مراکز نگهداری و خدمات پزشکی ویژه باید تقویت می‌شد.
برنامه‌های فوری که باید اکنون اجرا شود
اکنون که ایران به نقطه بحرانی پیر شدن جمعیت رسیده است، دولت باید برنامه‌های فوری را اجرا کند که به مواردی از آن اشاره می کنیم. به طور مثال توسعه خدمات بهداشتی و درمانی برای سالمندان است. ایجاد شبکه‌های بهداشتی و درمانی تخصصی برای سالمندان از جمله توسعه مراکز درمانی، بیمارستان‌های تخصصی و خانه‌های سالمندان ضروری است.
نظام بازنشستگی نیازمند اصلاح است. افزایش سرمایه‌گذاری و بهینه‌سازی سیستم بازنشستگی برای تأمین حقوق سالمندان و پایداری بلندمدت صندوق‌های بازنشستگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
فعالیت‌های اقتصادی سالمندان نیازمند تسهیل است. ایجاد برنامه‌های حمایتی برای اشتغال نیمه‌وقت سالمندان در بخش‌های متناسب با توانایی‌های آن‌ها می‌تواند بخشی از فشار اقتصادی را کاهش دهد.
موفق‌ترین کشور جهان در مبارزه با پیری جمعیت: ژاپن
ژاپن به عنوان موفق‌ترین کشور جهان در مبارزه با پیری جمعیت شناخته می‌شود. با وجود اینکه این کشور یکی از بالاترین درصد سالمندان را در دنیا دارد، اما توانسته است با اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های مؤثر، چالش‌های ناشی از سالمندی را مدیریت کند. این کشور نه تنها به سلامت و رفاه سالمندان توجه کرده است بلکه همچنین تلاش‌هایی برای حفظ نیروی کار جوان و تشویق به زاد و ولد انجام داده است.
ژاپن به سلامت سالمندان توجه ویژه‌ای دارد و سیستم بهداشت و درمان آن بر اساس مدل “مراقبت در منزل” طراحی شده است. این کشور به جای تمرکز بر بیمارستان‌ها، خدمات بهداشتی و درمانی را به خانه‌های سالمندان و مراکز محلی منتقل کرده است. با افزایش دسترسی به خدمات پزشکی و مراقبت‌های توانبخشی، سالمندان می‌توانند در محیط آشنا و راحت خود از خدمات بهداشتی بهره‌مند شوند. همچنین، آموزش و پرورش بهداشتی برای سالمندان و خانواده‌های آن‌ها به یکی از اولویت‌های اصلی تبدیل شده است.
برای مقابله با کاهش نرخ زاد و ولد، دولت ژاپن سیاست‌هایی را برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری اجرا کرده است. این سیاست‌ها شامل ارائه یارانه‌های مالی، مرخصی والدین، و تسهیلات برای نگهداری از کودکان می‌شود. به علاوه، ایجاد مراکز مراقبت از کودکان در نزدیک محل کار والدین، به والدین کمک می‌کند تا همزمان با کار، از فرزندان خود نیز مراقبت کنند. این اقدامات به افزایش تعداد زاد و ولدها و کاهش فشار بر نسل‌های آینده کمک کرده است.
ژاپن همچنین با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، به دنبال بهبود کیفیت زندگی سالمندان است. این کشور در زمینه رباتیک و هوش مصنوعی پیشرفته بوده و از این فناوری‌ها برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به سالمندان استفاده می‌کند. به عنوان مثال، ربات‌های مراقبتی به کمک سالمندان در انجام فعالیت‌های روزمره آمده‌اند و زندگی آن‌ها را راحت‌تر کرده‌اند. این رویکرد نه تنها به ارتقای کیفیت زندگی سالمندان کمک می‌کند بلکه به حل مشکل کمبود نیروی کار نیز می‌انجامد.
ژاپن با رویکردی جامع و ترکیبی از سیاست‌های بهداشتی، اجتماعی و فناوری، موفق شده است تا چالش‌های ناشی از پیری جمعیت را به‌خوبی مدیریت کند. این کشور نشان داده است که با برنامه‌ریزی مناسب و اتخاذ سیاست‌های مؤثر، می‌توان به نتایج مثبتی در مقابله با بحران سالمندی دست یافت. سایر کشورها می‌توانند از تجربیات ژاپن بهره‌برداری کرده و در راستای حل معضلات مشابه خود گام بردارند.
امکانات الزامی برای جامعه رو به پیری ایران
برای مواجهه با سالمندی جمعیت در ایران، نیاز است که امکانات و زیرساخت‌های اجتماعی و رفاهی مناسبی فراهم شود.
توسعه وسایل نقلیه عمومی با امکانات ویژه سالمندان و مناسب‌سازی معابر شهری برای افراد مسن باید در دستور کار قرار گیرد.افزایش خدمات نگهداری و پرستاری در منزل به سالمندان به‌منظور کاهش فشار بر بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان امری ضروری است.نیاز به تربیت نیروی متخصص در زمینه‌های پزشکی، روانشناسی و خدمات اجتماعی مرتبط با سالمندان وجود دارد تا بتوان نیازهای رو به رشد این قشر را پاسخگو بود.
ایران طی دو دهه اخیر به نقطه‌ای رسیده که جمعیت سالمندان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. از این رو، برنامه‌ریزی فوری و دقیق دولت برای مقابله با این روند و تأمین امکانات لازم برای سالمندان امری حیاتی است. اقدامات پیشگیرانه و تسهیل‌کننده در حوزه‌های بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی می‌تواند از بروز بحران‌های بزرگ‌تر در آینده جلوگیری کند.
source