در حالی که آلودگی هوا هر سال زندگی میلیونها شهروند را در شهرهای بزرگ مختل میکند، همچنان چالش اصلی در کیفیت پایین سوخت، فرسودگی ناوگان خودروها و نبود برنامه جامع کنترل آلایندگی باقی مانده است. دولت به جای اصلاح ساختار تولید و مصرف انرژی، افزایش قیمت بنزین را راهحل معرفی کرده؛ تصمیمی که به اعتقاد کارشناسان، نه تنها بحران آلودگی را کاهش نمیدهد، بلکه فشار اقتصادی بر مردم را نیز بیشتر خواهد کرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، درگیری هرساله شهرهای بزرگ ایران در فصول سرد با آلودگی هوا و تبعات سنگین آن، انگار تمام نشدنیست؛ از بحث مازوتسوزی برای تامین انرژی نیروگاهها و بیتفاوتی نسبت به تغییرات اقلیمی و عدم بارش باران که بگذریم، ادعای دولت مبنی بر مقصر بودن مردم در تولید آلودگی هوا با استفاده از خودروهای شخصی قابل تامل است.
بارها بر مسئله کیفیت بنزینهای مصرفی توسط مردم بحث و دولت برای آنکه چرا بنزینها استانداردهای لازم را ندارند، مواخذه شده، اما هر بار با ترفند و یا انکار از زیر بار مسئولیت این موضوع شانه خالی میکند. به گفته کارشناسان بنزینی که سالهاست برای مردم عرضه شده، که استانداردهای لازم، بهویژه در زمینه گوگرد را رعایت نمیکند.
این سوخت نه تنها برای سلامتی مخاطرهآمیز است، بلکه مصرف بیرویه آن به تثبیت روند نگرانکننده آلودگی هوا کمک میکند. برخی معتقدند نبود ساختارهای مناسب برای پالایش یا بالا بودن هزینههای آن برای دولت باعث شده تا چشم بر کیفیت بنزین بسته شود. با افزایش مصرف عمومی بنزین در ایران، براساس اظهارات مقامات دولتی کشور نیاز به واردات بنزین پیدا کرد وحال بخشی از نیازها توسط خرید و واردات تامین میشود.
سوال مهم اینجاست که این بنزین وارداتی چرا همچنان کیفیتی مشابه قبل دارد؟ رئیس دولت بارها منت خرید بنزین لیتری چند ده دلاری را بر سر مردم گذاشته، اما چرا به مسئله کیفیت آن و مبدا آن اشارهای نمیکند؟! آن هم در شرایطی که پچپچهایی درباره وجود یک رانت سنگین خرید بنزین تولید ایران از واسطههای غیرایرانی به نام واردات شنیده میشود!
کیفیت نگرانکننده بنزینها
هرچند که شایعه درباره روند واردات بنزین در ایران زیاد و برخی بیاساس است، اما در نهایت نمیتوان رویکرد دولت درباره نحوه کنترل آلایندگی این سوخت را نادیده گرفت. به تازگی دولت عنوان کرده قرار است بنزین از نیمه آذر گران شود؛ رئیس دولت اعلام کرده این کار به منظور مدیریت یارانه بنزین و نزدیک شدن به قیمت جهانی اجرایی شده که خود این دلایل تناقضات و ابهامات زیادی به همراه دارد.
در وهله نخست مسئله قیمت بنزین است؛ تلاش برای همراستا کردن تمام ابعاد زندگی مردم با دلاری که خود دولت اعلام کرده نرخ فعلی آن را قبول ندارد از یک سو، آنکه بنزین موجود با کیفیت فعلی که عامل مهم ایجاد آلودگی هوا به شمار میرود آیا ارزش این قیمت را دارد یا نه از سویی دیگر شایان توجهند. هنوز پاسخی از سوی هیچ یک از مقامات دولتی و یا حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی که قرار بود صدای مردم باشند، اعلام نشده که چرا با وجود آگاهی از کیفیت پایین بنزین، دولت به جای اصلاح کیفیت، اصرار به افزایش قیمت آن با بهانههای مختلف دارد؟
نقش کیفیت خودروها در مصرف سوخت
از سویی دیگر آمارها نگرانکنندهاند؛ بر اساس گزارش مرکز دادههای باز ایران، مصرف بنزین کشور در حالی افزایش یافته که اقتصاد کشور با رکود روبهرو است. این یعنی سوخت بیشتری مصرف میشود، اما لزوما در مسیری بهرهورانه برای مردم یا تولید مصرف نمیشود و این خود دردسر است. در همین راستا، گزارش کیهان در سال ۱۴۰۳ بیان میکند که «سرانه مصرف بنزین در ایران حدود ۴ لیتر در روز است»، رقمی که از متوسط جهانی (۳ لیتر) بیشتر است و برخی از کارشناسان با استناد به همین آمار، میزان مصرف بالا را فشار مضاعفی بر بودجه انرژی کشور میدانند و در نهایت بخشی از آلودگی را به همین موضوع نسبت میدهند.
فارغ از آنکه شاخصهای مختلف مانند نوع شهرسازی، کیفیت زندگی شهری، میزان دسترسی به حمل و نقل عمومی، درجه توسعهیافتگی کشورها و شهرها، رویکرد استفاده از خودروهای برقی را در تحلیلهای خود نادیده بگیرند. علاوه بر تمامی این موارد، هیچگاه به تاثیر کیفیت تولیدات داخلی بر میزان مصرف بنزین کشور اشاره نمیکنند؛ آنکه خودروهای ملی و یا حتی مونتاژیهای چینی، مصرفی بالاتر از حد نرمال جهانی دارند.
چرا دولت همیشه کیفیت خودرو را در تشدیدی آلودگی و افزایش مصرف بنزین نادیده میگیرد؟! نمونههای پرتیراژ داخلی مثل سمند، دنا، پژو ۴۰۵ و پراید در استفاده واقعی معمولا بین ۷.۵ تا حدود ۹ لیتر در صد کیلومتر مصرف میکنند؛ رقمی که در مقایسه با میانگین مصرف خودروهای جدید در بازارهای توسعهیافته و جهانی قابلتامل است. میانگین مصرف «خودروهای تازهثبت» در سطح جهان در هر ۱۰۰ کیلومتر، حدود ۷.۲ لیتر محاسبه شده که از حداقل خودروهای ایرانی هم کمتر است. اما دولت مثل همیشه بخشی که مربوط به مدیریت خودش میشود را نادیده گرفته و تنها انگشت اتهام به سمت مردم مصرفکننده نشانه گرفته شده است.
یارانه هم جواب نمیدهد
اقتصاددانان و فعالان زیستمحیطی معتقدند سیاست دولت در قبال بنزین غیرمنطقی است: از یک سو به مصرف بالا و کیفیت پایین بنزین چشماندازی استراتژیک داده میشود، و از سوی دیگر، وقتی قیمت بنزین افزایش مییابد، دولت به جای کاهش مصرف، صرفا درآمد خودش را بالاتر میبرد. طبق برخی تحلیلها، افزایش قیمت بنزین میتواند بهعنوان ابزاری برای تتمین درآمد بیشتر به جای یک محرک برای کاهش مصرف عمل کند.
این در حالیست که دولت وعده افزایش رقم یارانه به عنوان یارانه بنزین به صورت نقدی را به مردم داده؛ این یعنی همان چرخه باطلی که پس از گرانی همه چیز، دولت آن را طی کرد و چنین وعدههایی به مردم داد. در نهایت یارانه ۳۰۰ هزار تومانی ماهانه امروز، حتی توان تامین هزینه یک وعده غذای پروتئنی یک فرد را ندارد!
امید دولت به راهگشایی بنزین گران نابهجاست
در نهایت باید دولت برای یک بار به این نتیجه برسد که برای رفع مشکل آلودگی هوا برنامهای جامع و کارآمد در دستور کار خود قرار میدهد و یا بیشتر تصمیمات مقطعی درآمدآفرین برای تامین بودجه را اولویت خود همچنان قرار خواهد داد.
به عقیده برخی کارشناسان، دولت باید به جای تکیه صرف بر افزایش قیمت، سیاستهای کاهش مصرف را وارد دستور کار کند: توسعه ناوگان حملونقل عمومی، اسقاط خودروهای فرسوده (که سهم زیادی در آلودگی دارند)، تشویق به خودروسازی با استانداردهای بالاتر، و بهبود استاندارد سوخت در پالایشگاهها در کنار هم میتوانند هر یک سهمی جدی در کاهش این سطح از آلودگی و همچنین مصرف سوخت در کشور داشته باشند. هرچند که مهمترین گامها باید از سوی خود دولت برداشته شود.
source