افت شناختی کودکان، هزینه وقت گذرانی مداوم در شبکه‌های اجتماعی است

به گزارش «مدیکال اکسپرس» (medical xpress)، به‌ طور میانگین، هر کودکی که در مرحله پیش‌نوجوانی قرار دارد (بین ۹ تا ۱۲ سالگی)، حدود پنج ساعت و نیم در روز را برای اهداف غیرآموزشی پشت صفحه نمایش می‌گذراند. بخش قابل توجهی از این زمان به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اختصاص دارد؛ از جمله تولید محتوای شخصی و مصرف محتوای دیگران.

تفاوت شبکه‌های اجتماعی با تماشای تلویزیون

برخلاف تماشای منفعلانه تلویزیون یا ویدئوها، استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوعی مشارکت فعال را می‌طلبد؛ از جمله اسکرول کردن، بررسی اعلان‌ها و تعامل با دیگر کاربران. این فعالیت‌ها بخش‌هایی از مغز را که درگیر پردازش اطلاعات و تصمیم‌گیری هستند، به‌طور مداوم فعال نگه می‌دارند. این نیاز مداوم به فعال نگه داشتن ذهن، رسانه‌های اجتماعی را بسیار بیشتر از صرفا نگاه کردن به صفحه نمایش، از نظر ذهنی درگیر می‌کند.

پژوهش‌های پیشین

پژوهش‌های قبلی نشان داده‌اند که الگو‌های استفاده اعتیادگونه از شبکه‌های اجتماعی با افزایش خطر بروز علائم مشکلات روانی در نوجوانان مرتبط است. با این حال، اثر این پدیده بر عملکرد شناختی؛ یعنی توانایی نوجوانان در تفکر، یادگیری و پردازش اطلاعات هنوز به طور کامل روشن نشده بود.

هدف پژوهش جدید

پژوهشگران در این پژوهش تلاش کردند بررسی کنند که آیا میزان زمانی که نوجوانان در دوران رشد خود در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند بر توانایی‌های شناختی آنان تأثیر می‌گذارد یا خیر.

داده‌های به‌دست‌آمده از مطالعه «رشد شناختی مغز نوجوانان» (ABCD) 

برای انجام تجزیه و تحلیل، تیم تحقیقاتی از داده‌های مطالعه رشد شناختی مغز نوجوانان (ABCD) استفاده کرد؛ یک پروژه گسترده که رشد مغز، توانایی‌های شناختی و تغییرات رفتاری ۱۱ هزار و ۸۸۰ کودک را از اواخر کودکی تا پایان نوجوانی دنبال می‌کند.

از میان این مجموعه، ۶ هزار و ۵۵۴ نوجوان با ترکیب جنسیتی ۵۱٫۱ درصد پسر و ۴۸٫۹ درصد دختر انتخاب شدند. داده‌ها در سه مقطع زمانی جمع‌آوری شدند: پایه (۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، سنین ۹ تا ۱۰ سال)، سال اول (۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹) و سال دوم (۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰).

الگو‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی

برای بررسی تغییر عادت‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی در طول رشد، از یک تکنیک آماری به نام مدل سازی مسیر مبتنی بر گروهی (group-based trajectory modeling) استفاده شد. این روش سه الگوی متمایز استفاده از رسانه‌های اجتماعی را شناسایی کرد: اکثریت (۵۷٫۶ درصد) استفاده بسیار کم یا اصلا استفاده‌ای از شبکه‌های اجتماعی نداشتند. حدود یک‌سوم (۳۶٫۶ درصد) استفاده کم، اما رو به افزایش و گروهی کوچک (۵٫۸ درصد) استفاده‌ زیاد و در حال افزایش داشتند.

سنجش عملکرد شناختی

پژوهشگران برای اندازه‌گیری عملکرد شناختی از جعبه ابزار سنجش شناختی «اِن‌آی‌اچ» (NIH Toolbox Cognition Battery) استفاده کردند که عبارت است از مجموعه‌ای از آزمون‌های استاندارد برای ارزیابی خواندن شفاهی، حافظه ترتیبی، سرعت مقایسه الگو‌ها و واژگان تصویری.

نتایج پژوهش

نتایج نشان داد کودکانی که در گروه استفاده زیاد و رو به افزایش از شبکه‌های اجتماعی قرار داشتند، در چندین آزمون شناختی به ویژه در آزمون‌های زبان و حافظه، پایین‌ترین نمرات را کسب کردند. با افزایش میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، نمرات عملکرد شناختی کاهش یافت و کودکانی که استفاده بسیار کم یا اصلا استفاده‌ای نداشتند، بالاترین نمرات را کسب کردند.

پیامد‌ها و ضرورت اقدامات پیشگیرانه

این یافته‌ها نیاز به محدودیت‌های سنی سخت‌گیرانه‌تر در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی را برجسته می‌کند. با این حال، این پژوهش مشاهده‌ای بوده و تنها می‌تواند همبستگی را نشان دهد و نه رابطه علت و معلولی. برای طراحی مداخلات مؤثر، لازم است پژوهش‌های بیشتری درباره سازوکار‌های ایجاد افت شناختی و نقش پلتفرم‌های خاص در بروز این اثرات انجام شود.