ماهی مرکب و تست مارشملو: هوشی شگفت‌انگیز در اعماق دریا

1

صبر کردن سخت است؛ چه برای کودکی که به شیرینی نگاه می‌کند، چه برای موجودی دریایی که بالای یک خرچنگ شناور است. کشمکش بین «الان» و «بعد» انتخاب‌های روزانه ما و بسیاری از موجودات را شکل می‌دهد. در گونه‌های مختلف، توانایی تأخیر در دریافت پاداش به توانایی‌های شناختی بالاتر و موفقیت‌های بلندمدت‌تر گره خورده است.

بررسی توانایی خودکنترلی در حیوانات

تفاوت بین گونه‌ها

دانشمندان سال‌هاست این ارتباط را در انسان‌ها و شامپانزه‌ها بررسی کرده‌اند، اما مدارک کمی درباره‌ی حیواناتی که پر یا خز ندارند وجود دارد. در میان حیوانات، میمون‌ها، موش‌ها و کبوترها معمولاً در برابر وسوسه‌ها مقاومت نمی‌کنند، درحالی‌که میمون‌های بزرگ، طوطی‌ها و کلاغ‌ها بیشتر توانایی صبر کردن دارند. به‌نظر می‌رسد ویژگی‌های زیستی مانند طول عمر، سرعت رشد و دسترسی به غذا بر میزان صبر هر گونه تأثیر می‌گذارند.

رفتار شکارچیان کمین‌گر

شکارچیانی که به دنبال طعمه‌های فراری هستند، مانند کلاغ‌ها یا ماهی‌های صخره‌ای، معمولاً بیشتر صبر می‌کنند. البته، تمایز دادن این عوامل از یکدیگر سخت است، زیرا بسیاری از مهره‌داران بررسی‌شده، چندین ویژگی مشترک دارند.

تست مارشملو زیر آب با ماهی مرکب

طراحی آزمایش

آزمایش معروف «مارشملو» به کودکان یک مارشملو بلافاصله یا دو عدد در صورت صبر کردن برای ۱۵ دقیقه پیشنهاد می‌داد. برای اجرای این سناریو در زیر آب، محققان به ماهی‌های مرکب گرسنه یک تکه میگوی معمولی پیشنهاد کردند، در حالی که یک میگوی زنده و جذاب‌تر پشت یک مانع شفاف قرار داشت.

انتخاب بین طعمه‌ها

برخی از ماهی‌های مرکب فوراً غذای معمولی را برداشتند، اما برخی دیگر تا بیش از دو دقیقه مقاومت کردند تا به طعمه‌ی بهتر برسند. مدت زمان انتظار این حیوانات بین ۵۰ تا ۱۳۰ ثانیه بود؛ عددی مشابه آنچه در طوطی‌ها و کلاغ‌ها ثبت شده، با وجود آنکه عمر ماهی‌های مرکب بسیار کوتاه‌تر است.

ارتباط بین صبر و یادگیری

هوش قابل‌توجه در بی‌مهرگان

دکتر «الکساندرا شنل» از دانشگاه کمبریج به همراه دانشمندان دیگر این تحقیق را انجام دادند. آن‌ها علاوه بر سنجش صبر، توانایی یادگیری ماهی‌های مرکب را نیز بررسی کردند. ابتدا، آن‌ها را طوری آموزش دادند که بین رنگ‌های روی دیواره‌ی مخزن و غذا ارتباط برقرار کنند. سپس قوانین را تغییر دادند تا جایزه با رنگ متفاوتی همراه باشد.

انعطاف ذهنی

ماهی‌هایی که سریع‌تر توانستند این تغییر را درک کنند، همان‌هایی بودند که در آزمایش صبر نیز بهتر عمل کرده بودند. این موضوع نشان می‌دهد که مدارهای مغزی که به کنترل تکانه‌ها کمک می‌کنند، ممکن است در بازنویسی سریع خاطرات نیز نقش داشته باشند.

یافته‌های مهم درباره هوش ماهی مرکب

اثبات هوش خارج از شاخه پستانداران

این یافته‌ها که در مجله علمی Proceedings of the Royal Society B منتشر شد، نخستین ارتباط مستند بین «پاداش تأخیری» و «هوش» در گونه‌ای غیر از نخستی‌سانان را نشان می‌دهد. این موضوع درک ما را از پیچیدگی شناختی به اعماق بیشتری از درخت زندگی گسترش می‌دهد.

چرا ماهی مرکب صبر می‌کند؟

سبک زندگی خاص

ماهی‌های مرکب بیشتر عمر خود را در حالت استتار و سکون می‌گذرانند، و فقط گاهی برای تغذیه حرکت می‌کنند. به گفته‌ی شنل، زمانی که آن‌ها به دنبال غذا می‌روند، استتار خود را می‌شکنند و در معرض دید شکارچیان قرار می‌گیرند. بنابراین، صبر برای انتخاب طعمه بهتر، می‌تواند به بقاء آن‌ها کمک کند.

تطابق با خطرات روزمره

ماهی مرکب می‌تواند در کمتر از یک ثانیه خود را با محیط اطراف تطبیق دهد و برای ساعت‌ها در جای خود باقی بماند. هر حرکت آن به سمت آب باز می‌تواند توجه شکارچیانی مثل ماهی کاد، دلفین یا ماهی مرکب‌های بزرگ‌تر را جلب کند. پس، انتخاب یک طعمه باارزش‌تر می‌تواند بدون افزایش خطر، انرژی بیشتری تأمین کند.

بازنگری در مفهوم هوش

مغز بزرگ تنها مسیر نیست

هشت‌پاها و ماهی مرکب‌ها پیش‌تر با حل هزارتو یا ساخت پناهگاه با صدف نارگیل شهرت یافته بودند. حالا ماهی مرکب نیز به جمع حیواناتی می‌پیوندد که با وجود نداشتن مغز بزرگ، رفتارهای پیچیده از خود نشان می‌دهند.

تکامل همگرا می‌تواند مسیرهای عصبی متفاوت را برای پاسخ به چالش‌های مشابه، مانند فرار از شکارچیان و شکار طعمه‌های چابک، به راهکارهایی مشابه هدایت کند.

صبر، راهبردی فراتر از اخلاق

در مهره‌داران، خودکنترلی پایه‌ی برنامه‌ریزی، همکاری و حتی پایه‌های فرهنگ است. یافتن همین توانایی در موجودی که آخرین نیاکان مشترک آن با انسان‌ها بیش از ۵۰۰ میلیون سال پیش می‌زیسته‌اند، نشان می‌دهد که صبر فقط یک فضیلت اخلاقی نیست، بلکه راهبردی تطبیقی و بنیادی در ساختار حیات است.