ساعت 24 – با شدت گرفتن مواضع ترکیه و آذربایجان درباره احداث کریدور زنگزور و در مقابل، تاکید مکرر مقامات ایرانی بر رد هرگونه تغییر در مرزهای ژئوپلیتیکی منطقه، بار دیگر محور قفقاز جنوبی به مرکز تنش‌های ژئوپلیتیکی و امنیتی بدل خواهد شد. پیشتر ایران در موضعی قاطعانه، با «خط قرمز» خواندن هر گونه تغییر مرزی، نسبت به تبعات این پروژه هشدار داده بود.
در تازه‌ترین تحول، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از ایران خواست که از کریدور زنگزور حمایت کند. او افزود: ما واقعاً امیدواریم که آن‌ها نیز از این فضای «برد-برد» بهره‌مند شوند. هر گامی که برداشته می‌شود، هر کریدوری که باز می‌شود، نه تنها دستاوردهای اقتصادی به همراه خواهد داشت، بلکه به تدریج کشورها را به هم نزدیک‌تر می‌کند.
دیروز همزمان با طرح این ادعا از سوی اردوغان، معاون وزیر امور خارجه ایران، در دیدار با آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان،تاکید کرد «ایران تغییر ژئوپلیتیک منطقه را نمی‌پذیرد»، او گفت باید پروژه‌هایی را دنبال کرد که دیگران را حذف نکنند و منجر به تغییر چشم‌انداز منطقه نشوند. سعید خطیب‌زاده، همچنین بر لزوم درک متقابل و رعایت حقوق بین‌الملل و حاکمیت کشورهای منطقه، از جمله ارمنستان، تاکید و خاطرنشان کرد که برنامه‌ریزی‌ها باید بر اساس اتصال و همکاری باشد، نه قطع ارتباط.
ایران نمی‌خواهد بازیچه شود
در شرایطی که روسیه به شکل پنهان از موضع باکو دفاع می‌کند و آمریکا و فرانسه سعی در جذب ارمنستان به محور غرب دارند؛ ایران در موضعی پیچیده قرار گرفته است. سفیر ایران در ارمنستان، تاکید کرده است که ایران تنها کشور منطقه است که موضعش در قبال کریدور موسوم به زنگزور با ارمنستان همسو است و ایران از مواضع قاطع خود در این زمینه عقب‌نشینی نکرده و درباره هیچ معامله‌ای مذاکره نخواهد کرد.
مهدی سبحانی، افزود که ایران با رفع انسداد ارتباطات در قفقاز جنوبی مخالف نیست، اما این امر باید با رعایت کامل اصول حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها انجام شود و ایران تنها در این چارچوب با رفع انسداد موافقت خواهد کرد. سبحانی به طور قاطع بر حمایت جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی کشورها، به ویژه ارمنستان، صحه گذاشته است.
در همین راستا، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه نیز خاطرنشان کرده است که صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای یکی از استوانه‌های امنیت ملی ایران محسوب می‌شود. وی تصریح کرد که هرگونه تهدید علیه تمامیت ارضی همسایگان یا تلاش برای ترسیم مجدد مرزها در هر جهتی، کاملاً غیرقابل قبول و خط قرمز ایران است. ان اظهارات نشان‌دهنده موضع قاطع و اصولی ایران در قبال هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه است که می‌تواند تمامیت ارضی کشورها، به خصوص ارمنستان، را تحت تاثیر قرار دهد.
ن
کریدور زنگزور نداریم !
در بحبوحه تلاش‌های آذربایجان برای تبدیل شدن به یک هاب منطقه‌ای انرژی و اتصال مستقیم به نخجوان و اروپا، ایران با تهدید از دست دادن نقش سنتی‌اش در ترانزیت انرژی مواجه است. احداث خط لوله ایغدیر- نخجوان می‌تواند به معنای حذف تدریجی ایران از معادلات انرژی قفقاز و جایگزینی نقش ترانزیتی آن توسط ترکیه باشد. پروژه‌ای که ظاهراً کوچک به نظر می‌رسد اما می‌تواند ساختار ژئواستراتژیک منطقه را بازتعریف کند.
وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: ما کریدور زنگزوری نداریم و تفاهمات ما با آذربایجان این است که این کشور در داخل کشور ایران به دو تکه‌ی خود وصل شود که این مسیر هم ریلی و هم جاده‌ای در داخل مرزهای ایران خواهد بود
فرزانه صادق در پاسخ به «توسعه ایرانی» در رابطه با نظر وزارت راه و شهرسازی درباره کریدور زنگزور و اقدامات این وزارتخانه در صورت احداث این راه ترانزیتی توسط جمهوری آذربایجان، گفت: «ما کریدور زنگزوری نداریم و تفاهمات ما با آذربایجان این است که این کشور در داخل کشور ایران به دو تکه‌ی خود وصل شود که این مسیر هم ریلی و هم جاده‌ای در داخل مرزهای ایران خواهد بود. »
چشم‌انداز کریدور؛ دیپلماسی یا تشدید تنش؟
در شرایطی که فشارها برای اجرای پروژه زنگزور از سوی ترکیه و آذربایجان افزایش یافته، ایران همچنان بر استفاده از ابزارهای دیپلماتیک تاکید دارد. ابتکارهای منطقه‌ای همچون سازوکار ۳+۳ یا گفت‌وگوهای سه‌جانبه با روسیه و ارمنستان، بخشی از تلاش‌های ایران برای جلوگیری از بن‌بست ژئوپلیتیکی در منطقه است.
اما با وجود این تلاش‌ها، نگرانی‌ها درباره تبدیل شدن کریدور زنگزور به میدان مین امنیتی همچنان پابرجاست. تا زمانی که ترکیه و آذربایجان بر اجرای پروژه‌ای بدون نظارت ارمنستان و خارج از چارچوب‌های بین‌المللی اصرار دارند، تغییر نقشه و تنش‌های ژئوپلیتیکی در قفقاز نه‌تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه احتمال یک بحران بزرگ‌تر را نیز افزایش می‌دهد.
تشکیل سازوکار ۳+۳ (ایران، ترکیه، روسیه + آذربایجان، ارمنستان، گرجستان) اگرچه در ظاهر مسیری برای گفت‌وگوی منطقه‌ای است، اما اختلافات بنیادین میان اعضا آن را به ساختاری شکننده تبدیل کرده است. محسن پاک‌آیین می‌گوید که حتی در این چارچوب نیز اختلافات جدی باقی است و نباید نسبت به آن خوش‌بین بود. این سازوکار بدون توافق واقعی بر سر اصول بنیادین، به جای حل بحران‌ها، صرفاً نقش مسکّن دارد.
توسعه ایرانی
source