کشت‌بافت گیاهی گامی بلند در کشاورزی مدرن و حفظ تنوع زیستی برداشت 

همراه با جریان ملی دانش در ۴۳سالگی

مرکز فناوری خدمات کشت‌بافت گیاهی دانشگاه آزاد استان البرز با ارائه خدمات تخصصی به کشاورزان و ذی‌نفعان دولتی و خصوصی در تولید گیاهان عاری از بیماری و حفظ گونه‌های در معرض انقراض پیشگام شد. 

خبرگزاری آنا؛دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز یکی از ۱۹ استان دانشگاه آزاد اسلامی است که با بخشی از محصولات فناورانه خود در نمایشگاه دستاورد‌های علمی و فناورانه این دانشگاه حضور دارد.

ویژه برنامه مراسم گرامیداشت چهل و سومین سالگرد راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی به مدت سه روز (۵ تا ۷ خرداد) در حال برگزاری بوده و بیش از ۶۰ محصول شاخص و فناورانه از ۱۹ استان در سازمان مرکزی این دانشگاه در نمایشگاه دستاورد‌های علمی و فناورانه به نمایش درآمده است.

مرکز فناوری خدمات کشت‌بافت گیاهی در دانشگاه آزاد استان البرز با هدف ارائه خدمات تخصصی به کشاورزان و ذی‌نفعان دولتی و خصوصی فعالیت خود را آغاز کرده است. این مرکز که از فناوری پیشرفته کشت سلول و بافت گیاهی(Plant Tissue Culture) بهره می‌برد، نقش مهمی در تحقیقات، کشاورزی، صنعت و حفظ تنوع زیستی ایفا می‌کند. 

این فناوری امکان تکثیر سریع و انبوه گیاهان را فراهم کرده و با استفاده از روش ریزازدیادی، تولید تعداد زیادی گیاه در زمان کوتاه را ممکن ساخته و این روش به‌ویژه برای گیاهانی با رشد کند یا تکثیر دشوار مانند برخی درختان، ارکیده‌ها و گیاهان دارویی بسیار مفید گزارش شده است. 

یکی از دستاورد‌های برجسته این مرکز، تولید گیاهان عاری از بیماری با استفاده از مریستم(بافت جوانه انتهایی) است. این تکنیک که در تولید غده سیب‌زمینی و موز به کار می‌رود، یکی از اهداف اصلی مرکز کشت بافت استان البرز محسوب می‌شود.

این مرکز با حفظ ذخایر ژنتیکی و نگهداری طولانی‌مدت بذر‌ها یا بافت‌های گیاهی در بانک ژن به حفاظت از گونه‌های نادر و در معرض انقراض کمک می‌کند. در همین راستا، تفاهم‌نامه‌ای با سازمان محیط زیست و منابع طبیعی استان منعقد شده تا بدون برداشت از طبیعت، این گونه‌ها تکثیر شوند. 

بر اساس این گزارش‌، کشت سلول‌های گیاهی در بیوراکتور‌ها برای تولید متابولیت‌های ثانویه با ارزش از جمله ترکیبات دارویی مانند تاکسول(برای داروی ضدسرطان) از سلول‌های سرخدار، رنگ‌ها و اسانس‌ها، وابستگی به واردات مواد اولیه دارویی از خارج کشور را کاهش داده است. 

مرکز فناوری خدمات کشت‌بافت گیاهی دانشگاه آزاد استان البرز در زمینه اصلاح نژادی و تولید گیاهان تراریخته پیشرو بوده با تسهیل انتقال ژن، گیاهانی با صفات مطلوب مانند مقاومت به آفات، بیماری‌ها، خشکی و شوری تولید شده و تنوع ژنتیکی از طریق موتاسیون یا هیبریداسیون سلولی برای تولید بذور هیبرید ایجاد شده که از اهداف اصلی این مرکز به شمار می‌رود. 

کاهش هزینه و مساحت مورد نیاز برای کشت از دیگر مزیت‌های این فناوری بوده؛ تولید انبوه گیاه در محیط کنترل‌شده آزمایشگاه بدون نیاز به زمین زراعی گسترده، کاهش مصرف آب، کود و آفت‌کش‌ها نسبت به کشت سنتی را به دنبال داشته، همچنین، امکان کشت در شرایط استریل و کنترل‌شده، عدم وابستگی به فصل یا شرایط آب‌وهوایی خاص و کاهش خطر آلودگی به آفات و بیماری‌ها از دیگر دستاورد‌ها گزارش شده است. 

تولید گیاهان هاپلوئید از طریق کشت بساک و دانه گرده نیز در برنامه‌های اصلاح نژاد سریع و تولید بذر هیبرید نقش مهمی ایفا می‌کند. این مرکز همچنین با مطالعه فیزیولوژی گیاهی، بیان ژن و پاسخ به تنش‌ها در سطح سلولی، به تحقیقات علمی کمک و گیاهانی با ویژگی‌های خاص مانند گیاهان پاکوتاه، پرمحصول یا مقاوم به شوری و خشکی تولید کرده است. 

در مجموع، کشت سلول و بافت گیاهی به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای پیشبرد کشاورزی مدرن و تولید فرآورده‌های با ارزش گیاهی معرفی شده که با سرعت بالا، دقت و انعطاف‌پذیری، جایگزین مناسبی برای روش‌های سنتی کشت گیاهان است. مرکز فناوری کشت بافت گیاهی البرز در مزرعه تحقیقاتی و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز در مساحتی بالغ بر یک هزار متر مربع با رعایت آخرین استاندارد‌ها تأسیس شده و اکنون به تولید پایه‌های درختان میوه و گیاهان گرمسیری و نیمه‌گرمسیری با بهره‌وری حداکثری از توانمندی‌های بالقوه مناطق جنوبی کشور مشغول است.