ایمان کوچکی: لیگ برتر دوره بیست‌وچهارم با تمام اتفاقات مثبت و منفی‌اش به پایان رسید و در این میان بخشی از جنجال‌ها به مسائل و مشکلات داوری اختصاص داشت. این موضوع از آنجایی حائز اهمیت است که حتی استفاده از VAR هم نتوانست آن‌طور که انتظار می‌رفت، به کاهش اشتباهات و اعتراض‌ها کمک کند. در شرایطی که سطح انتقادات از داوری فوتبال حتی بیشتر از سال‌های گذشته بود، گفت‌وگو با نوید مظفری، داور بین‌المللی سابق، تصویری روشن و واضح از وضعیت ناخوشایند این بخش از فوتبال‌مان را ترسیم می‌کند. این کارشناس داوری در گفت‌وگو با «شرق» تأکید کرد که ریشه مشکلات، نه در اشتباهات داوران داخل زمین، بلکه در نبود یک سیستم آموزشی، حمایتی و مدیریتی کارآمد است.
سطح کلی قضاوت‌ها در فصل اخیر لیگ برتر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برای من همیشه خیلی جالب است. معمولا پایان فصل این سؤال مطرح می‌شود که آیا قضاوت داوران ما نسبت به فصل قبل بهتر شده یا نه؟ ابتدا باید ببینیم ما چه امکانات و حمایتی به داوران داده‌ایم که انتظار داشته باشیم قضاوت‌شان در فصل‌های بعد بهتر شود. در واقع، ما برای داوری هیچ برنامه جدی و خاصی نداریم. البته سیستم VAR به کار گرفته و زحمات زیادی کشیده شده که قابل تقدیر است، ولی بحث اصلی بر سر داورهاست. برای داورها هیچ برنامه آموزشی، استعدادیابی یا حمایتی منسجم وجود ندارد و این موضوع کاملا روشن است. اگر به گذشته نگاه کنیم، داورانی مانند فنایی، مرادی، ترکی، مظفری‌زاده و فغانی با سیستم خاصی معرفی نشده‌اند، چون اصلا چنین سیستمی وجود ندارد. این افراد صرفا براساس عملکرد شخصی خودشان رشد کرده و به سطح بالایی رسیده‌اند. اگر در هر کشور دیگری، حتی کشوری مانند هند بودند، همین موفقیت را داشتند چون این توانایی‌های فردی خودشان است که باعث شده درخشان ظاهر شوند. این یعنی سیستم ما هیچ کمکی به پیداکردن و پرورش داوران برتر نکرده است؛
اگر چنین سیستمی داشتیم، الان جایگزین‌هایی برای این داوران برجسته داشتیم که متأسفانه نداریم. این داوران آن‌قدر بالاتر از سطح مسابقات بودند که همیشه در هر سطحی که قضاوت کرده‌اند، قابل احترام بوده‌اند. حتی اگر اشتباهاتی هم داشتند که کاملا طبیعی است، اما به هر حال شرایط آنها بسیار بهتر از سطح داوران فعلی است. احترامی که برای این داورها قائلم این است که هیچ‌کدام از داوران کنونی به سطح این افراد نرسیده‌اند؛ هیچ‌کدام شماره یک بین‌المللی نشده‌اند و این به دلیل نبود یک سیستم منسجم در داوری است. ما نه برنامه آموزشی درست و حسابی داریم، نه استعدادیابی مناسبی انجام می‌دهیم. گاهی اقداماتی انجام می‌شود که با نیاز واقعی داوری در تضاد است. در استان‌ها حتی برنامه آموزشی وجود ندارد، زیرا مسئولان فقط به برگزاری مسابقات اهمیت می‌دهند و هدف اصلی فقط برگزاری مسابقات است. هیئت‌ها و فدراسیون فوتبال نیز اهمیتی به داوران نمی‌دهند و هیچ کاری برای بهبود شرایط داوری انجام نمی‌دهند.
جایی گفته بودید وقتی معتقدیم فوتبال ما ناپاک است، نباید باور داشته باشیم که فقط داوری ما پاک است… .
درمورد فساد و ناپاکی فوتبال باید بگویم که من به طور مستقیم نگفتم فوتبال ما ناپاک است، بلکه گفتم که فساد در کل جهان وجود دارد. اگر این موضوع را به فوتبال بیاوریم، حتی در اروپا هم نمونه‌هایی از شرط‌بندی روی فوتبال دیده شده است؛ مثلا در آلمان هم چنین مواردی بوده که شرط‌بندی‌ها توسط بازیکنان، داورها، مربیان و حتی مدیران انجام می‌شود. اگر بخواهیم به ایران نگاه کنیم، واقعیت این است که در اقشار مختلف جامعه فساد وجود دارد. حتی در میان خبرنگاران هم چنین مواردی دیده می‌شود که شما به‌عنوان قشر خبرنگار بهتر از من می‌دانید که همه سالم نیستند. من معتقدم وقتی فساد در قسمت‌های مختلف وجود دارد و فوتبال هم بخشی از جامعه است، نمی‌توانیم ادعا کنیم که فقط در داوری فساد وجود ندارد. این نگاه به نظرم عقلانی نیست.
دلیل اصلی افزایش اعتراض‌ها به داوری در این فصل چیست؟
یادم نمی‌آید فصلی بوده باشد که هیچ اعتراضی به داوری وجود نداشته باشد. شاید در برخی فصل‌ها اعتراض‌ها کمتر یا بیشتر شده، اما در سال‌های اخیر قطعا تعداد اعتراض‌ها افزایش یافته است. اول باید این نکته را روشن کنم که وقتی من درمورد شخصیت و نوع قضاوت صحبت می‌کنم، فقط درباره رفتار داورها در زمین مسابقه حرف می‌زنم و این موضوع کاملا فنی است و ربطی به مسائل شخصی یا خارج از زمین ندارد. همه داورها قابل احترام هستند و افراد بزرگی در حرفه‌شان محسوب می‌شوند. اگر من می‌گویم شخصیت داوران فعلی به اندازه داورانی که در گذشته بودند، نیست، منظورم شخصیتی است که در میدان مسابقه دارند. به‌عنوان مثال، داورانی مانند کولینا و مارکوس مرک شخصیت خاص و ویژه‌ای داشتند که وقتی آنها رفتند، در اروپا تلاش کردند جایگزین مناسبی برای‌شان پیدا کنند. ولی ما در ایران واقعا نتوانستیم چنین جایگزینی داشته باشیم. این نبود داوران با توانایی مشابه باعث شده اعتراض‌ها افزایش یابد. درمورد عملکرد داوری در این فصل یا حتی در پنج، شش سال گذشته باید بگویم که واقعا وضعیت خوبی نداریم و من از ته دل برای تیم‌ها و هواداران ناراحت هستم. می‌دانم بسیاری نمی‌خواهند این حرف‌ها را بشنوند و ممکن است بلافاصله جبهه بگیرند، اما من مشکلی با این موضوع ندارم و واقعیت این است که عملکرد مدیران حوزه داوری ما در سال‌های اخیر بسیار ضعیف بوده است.
آیا استفاده از VAR توانسته بخشی از مشکلات داوری را حل کند؟
درمورد استفاده از سیستم VAR باید بگویم آوردن این سیستم کار بسیار سخت و بزرگی بوده که گروهی توانستند انجام دهند و واقعا باید از آنها تشکر کرد. این کار قابل تحسین است و زحمات زیادی کشیده شده است. هرچند سیستم ضعف‌هایی دارد، ولی کارشان ارزشمند است و باید از آنها قدردانی کنیم. ما سال‌ها این سیستم را نداشتیم و وقتی آوردیم، به نظرم یک اشتباه کردیم؛ چون کلا در فوتبال ما الگوبرداری درست انجام نمی‌شود.
مثلا آلمان یکی از اولین کشورهایی بود که این سیستم را استفاده کرد و چندین سال آن را به صورت خاموش و آفلاین آزمایش و خطاهایش را اصلاح کردند تا وقتی به صورت رسمی و طبیعی استفاده کردند، مشکلات آن کاهش یافته باشد. اما ما این مسیر را طی نکردیم و بلافاصله و تحت فشار از این سیستم استفاده کردیم. بنابراین باگ‌ها و مشکلات مختلفش دیده شد و اتفاقات عجیب و غریبی رخ داد. از قبل هم می‌دانستم وقتی این سیستم را به فوتبال‌مان بیاوریم، با مشکلات خاص فرهنگی روبه‌رو خواهیم شد. مثلا الان مشکلاتی پیش آمده که می‌گویند در اتاق VAR چه اتفاقی افتاده، چه کسی چه حرفی زده و این مسائل. این موضوع ناشی از ویژگی‌های خاص فرهنگ ماست که البته مشابهش در کشورهای دیگر هم دیده می‌شود.
عملکرد کمیته داوران فدراسیون فوتبال را در فصل اخیر چطور می‌بینید؟ آیا انتخاب داوران برای بازی‌های حساس مناسب بود؟
وقتی صحبت از کمیته داوران می‌کنیم، باید بزرگ‌ترین و بهترین افرادی که می‌توانند در این کمیته حضور داشته باشند، کنار گذاشته نشده باشند، ولی متأسفانه چنین نیست. با کمال احترام به افرادی که الان در کمیته داوران فدراسیون فوتبال حضور دارند، به نظر من می‌توانستیم خیلی بهتر عمل کنیم. نمی‌توانیم افرادی مثل محسن ترکی، مسعود مرادی، حسین عسکری، غیاثی، فنایی و دزفولی را کنار بگذاریم و از تجربیات ارزشمند آنها استفاده نکنیم. کنارگذاشتن این افراد به معنی صرف‌نظر کردن از تخصص و تجربه‌ای است که دارند و به نظرم این یک باگ بزرگ است.
یک زمانی در آیین‌نامه چیزی نوشته شد که به خاطر سن، افراد را حذف کنند، ولی الان سن نباید ملاک باشد. کمیته داوران قرار نیست مثل ورزشکاران برای تست بدنی محدودیت سنی داشته باشد. اتفاقا الان باید از تجربیات این افراد استفاده شود، اما این اتفاق نمی‌افتد. دلیل این موضوع ساده است؛ فدراسیون فوتبال اهمیت لازم را به داوری نمی‌دهد. اگر اهمیت می‌داد، هیچ‌وقت افراد متخصص و کاربلد از رأس کار کنار نمی‌رفتند. یک‌سری از دوستان که من با بسیاری از آنان رابطه صمیمانه دارم، در جایگاه‌های مناسب نیستند و وقتی این وضعیت وجود دارد، نباید انتظار معجزه داشته باشیم. درمورد انتخاب داوران برای بازی‌های حساس، باید بگویم که ما چند داور واقعی داریم؟ درواقع یک گروه محدود همیشه در چرخه حضور دارند و همان‌ها بازی‌ها را قضاوت می‌کنند.
اگر شما ریاست کمیته داوران را برعهده داشتید،
اولین اقدام‌تان برای بهبود وضعیت داوری چه بود؟
در وهله اول اینکه برای ریاست کمیته داوران، آدم‌های بزرگ‌تر و باتجربه‌تری از من برای این پست وجود دارند. اما اگر من مسئول می‌شدم، اولویت‌بندی انجام می‌دادم و اینکه در استان‌ها به داوری اهمیت ویژه داده شود و کار آموزشی از آنجا آغاز شود. برخی از داوران را کنار می‌گذاشتم و همان شیوه گلخانه‌ای را که در والیبال برای بازیکنان اجرا شد، در داوری پیاده می‌کردم، چون الان راه دیگری نداریم. داوران یک زمین تمرینی معمولی هم ندارند و اگر مصدوم شوند، نمی‌دانند باید به کجا مراجعه کنند. نمی‌گویم یک داور باید درآمدی مانند فوتبالیست‌ها داشته باشد و این در هیچ جای دنیا نیست. اما می‌توان انتظار داشت یک داور بدون دغدغه مالی فقط به قضاوت بپردازد و در عوض کارش را درست انجام دهد؛ هم از نظر قوانین و تخصص، هم از لحاظ آمادگی بدنی و روانی.
source