به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، این مقام اقتصادی سابق با مقایسه ایران با عربستان و ترکیه، این نکته را یادآوری کرد که بیش از ۹۰ درصد صادرات ایران تنها به ۱۰ کشور انجام می‌شود و ایران از ۱۹۰ کشور جهان حذف شده است. او تاکید کرد که این ساختار صادراتی امنیت اقتصادی و سیاسی کشور را تهدید می‌کند.
محمدحسین عادلی نوشت:
در حال‌حاضر تجار ایرانی در بازار نزدیک به ۱۹۰کشور حضور فعالی ندارند. همچنین ایران برای کسب درآمد ارزی به چند کشور خاص وابسته است؛ این در حالی است که بررسی آمار‌ها حاکی از آن است که سیاستگذاران در بیشتر کشورها، فارغ از اینکه محصولات متنوعی تولید می‌کنند یا اقتصاد تک محصولی دارند، تلاش دارند تا مقاصد صادراتی خود را متنوع کنند. با این شیوه دولت‌ها، اقتصاد خود را نسبت به خطرات ناشی از جنگ‌های تجاری و همچنین حوادث طبیعی و رکود اقتصادی(که ممکن است در کشور هدف تجاری) رخ دهد، بیمه می‌کنند.
در سال۱۴۰۲، ایران ۴۹میلیارد و ۳۲۹میلیون دلار کالای غیرنفتی و ۳۵میلیارد و ۸۷۰میلیون دلار نفت به سایر کشورها صادر کرده‌است، بنابراین مجموع صادرات ایران در این سال‌معادل ۸۵میلیارد و ۱۹۹میلیون دلار بوده‌است. چین، عراق، امارات، ترکیه و هند، به ترتیب مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در سال۱۴۰۲ محسوب می‌شوند. سهم این ۵کشور از ارزش صادرات غیرنفتی ایران معادل ۷۳درصد و سهم آنها از مجموع صادرات ایران ۸۴درصد است. همچنین ۱۰مقصد اصلی، از صادرات غیرنفتی، بیش از ۸۷درصد و از کل صادرات ۹۳درصد سهم دارند. با این تفاسیر بیش از ۱۹۰کشور دنیا معادل تنها ۷درصد از مجموع ارزش صادرات ایران را تقاضا می‌کنند.
نکته حائزاهمیت آن است که در بین مهم‌ترین تقاضا‌کنندگان محصولات صادراتی ایران نیز اختلاف معناداری در ارزش واردات وجود دارد. بیش از ۲۸درصد صادرات غیرنفتی ایران به مقصد چین ارسال می‌شود، درحالی‌که سهم هند، پنجمین مقصد مهم از صادرات غیرنفتی ایران تنها ۴.۴درصد است. اگر مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی مبنای محاسبه باشد عدم‌تناسب بسیار بیشتر است.
تمرکز در مقاصد صادراتی محصول تحریم‌ها علیه ایران است و در طول سال‌های اخیر این روند تشدید شده‌است. بر اساس آمار‌های گمرک از تجارت در ۹ ماهه منتهی به اول دی ماه ۱۴۰۳، ایران ۴۳میلیارد و ۱۴۰میلیون‌دلار کالای غیرنفتی به جهان صادر‌کرده که سهم ۵ مقصد اول صادراتی از این رقم نزدیک به ۷۶درصد بوده‌است. چین با ۱۱میلیارد دلار و عراق با ۹.۴میلیارد دلار، مجموعا بیش از ۴۷درصد از کالاهای صادراتی ایران را تقاضا کرده‌اند. در سال‌جاری، افغانستان، پنجمین مقصد مهم، تنها ۴درصد از ارزش صادرات ایران سهم دارد. ترکیب فعلی صادرات نشان می‌دهد؛ ارتباط تجاری ایران با کشورهای جهان بسیار محدود است و به غیر‌از چهار کشور، رابطه بازرگانی مستحکمی با دیگر کشورها شکل نگرفته‌است. این وضعیت امنیت اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید می‌کند. اگر هریک از ۴ کشور چین، عراق، امارات و ترکیه، دچار بحران اقتصادی شوند، تکانه این مساله به‌طور مستقیم به اقتصاد ایران منتقل خواهدشد.
چالش دیگر آن است که رشد پیوسته کشورهایی همچون عراق باعث خواهدشد که ساختار اقتصادی این کشور تغییر کند. دگردیسی در ساختار اقتصادی به‌معنای تغییر کالاهای مورد تقاضای کشور هدف صادراتی است؛ این‌یعنی اگر امروز کشوری مانند عراق به دلیل توسعه زیرساخت‌های خود، از ایران کالایی مانند سیمان وارد می‌کند، احتمالا در سال‌های آتی و پس از تکمیل زیرساخت‌های فیزیکی، سیمان کمتری خریداری خواهد کرد. از سوی دیگر وقتی ایران تنها ۵ مشتری عمده در سطح جهان دارد، در مذاکرات سیاسی و اقتصادی دست بالا را در اختیار نخواهد داشت؛ در واقع کشورها می‌توانند از تجارت به‌عنوان یک ابزار برای تحت‌فشار قرار‌دادن ایران در حوزه‌های غیراقتصادی استفاده کنند.
source