جنگ جهانی دوم بین چه کشورهایی بود؟

به گزارش رکنا، جنگ جهانی دوم ، اول سپتامبر سال ۱۹۳۹ میلادی با حمله آلمان به لهستان آغاز شد و تا دوم سپتامبر ۱۹۴۵ بین متفقین و متحدین ادامه داشت.

جنگ جهانی دوم در فاصله بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی کشورهای متمرکز، به‌ویژه قدرت‌های بزرگ را درگیر خود کرد. این جنگ به واقع یک جنگ جهانی به‌شمار می‌رفت و تعداد شرکت‌کنندگان در آن بیشتر از جنگ‌ جهانی اول بود. در این جنگ نیز مانند جنگ جهانی اول، دو دسته از کشورها با اتحاد نظامی در مقابل یکدیگر ایستادند و جنگی سخت را به راه افتاد. کشورهای بزرگ حاضر در این جنگ که بیشتر از ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ پرسنل نظامی از ۳۰ کشور جهان در آن درگیر بودند، تمام قدرت اقتصادی، توانایی علمی و صنعتی خود را به کار گرفتند.

آنچه باید درباره جنگ جهانی دوم بدانید:

    جنگ جهانی دوم چه سالی آغاز شد؟

    علت شروع جنگ جهانی دوم چه بود؟

    تاریخچه جنگ جهانی دوم

    طرف‌های درگیر جنگ جهانی دوم

    اشغال ایران در جنگ جهانی دوم

    تلفات و خسارتهای جنگ جهانی دوم

    پایان جنگ جهانی دوم

جنگ جهانی دوم چه سالی آغاز شد؟

جنگ چهانی دوم (World War II) در یکم سپتامبر سال ۱۹۳۹ میلادی با حمله آلمان به لهستان آغاز شد. فرانسه و دیگر کشورهای هم‌پیمان لهستان، به تلافی حمله آلمان، به این کشور حمله کردند و جنگ بین دو دسته کشورهای متفق و متحد به‌طور جدی آغاز شد. این جنگ حدود ۶ سال طول کشید و سرانجام با پیروزی دولت‌های متفق در دوم سپتامبر سال ۱۹۴۵ میلادی به پایان رسید.

جنگ جهانی دوم که گسترده‌ترین درگیری نظامی در طول تاریخ بود، به کل دنیا سرایت کرد و جهان در واقع بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی به‌طور کامل متوقف شد. بیشتر کشورهای درگیر جنگ تلاش‌های بسیاری برای پایان دادن به آن انجام دادند؛ تا سرانجام با شکست آلمان و ژاپن جنگ به نفع متفقین پایان یافت.

علت شروع جنگ جهانی دوم چه بود؟

برخی مهم‌ترین علت وقوع جنگ جهانی دوم را تصمیماتی می‌دانند که در عهدنامه ورسای برای پایان دادن به جنگ جهانی اول گرفته شد. الزام آلمان به پرداخت غرامت جنگی، بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ میلادی، رقابت فاشیسم با مارکسیسم و دموکراسی غربی، مردم را به‌طور عمومی وارد صحنه جنگ کرد. بحران‌های اقتصادی و تلفات این جنگ به میزانی بود که تعداد کشته‌شده‌های نظامی و غیرنظامی در پایان جنگ، برابر اعلام شدند.

دولت بریتانیا با فروپاشی امپراتوری عثمانی، وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه و سقوط دولت آلمان، یگانه پیروز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۸ میلادی بود. شکست آلمان در جنگ جهانی اول، سبب سرخوردگی این کشور شد و نوعی خشم را در میان آلمانی‌ها ایجاد کرد. بحران اقتصادی آلمان در سال ۱۹۲۹ میلادی، زمینه‌ساز قدرت‌گیری تندروها به رهبری آدولف‌هیتلر در سال ۱۹۳۳ میلادی شد و او سیاست میلیتاریزه کردن آلمان را در راس برنامه‌های خود قرار داد.

تصمیمات عهدنامه ورسای در تقسیم نامناسب کشورها، شکست و سرخوردگی آلمان در جنگ جهانی اول و ظهور آدولف هیتلر مهم‌ترین دلایل شروع جنگ جهانی دوم بودند

برخی ظهور آدولف هیتلر (Adolf Hitler) را عامل اصلی بروز جنگ جهانی دوم می‌دانند. او که علت شکست آلمان‌ در جنگ جهانی اول را نتیجه توطئه‌های یهودیان و کمونیست‌ها می‌دانست، خواستار تجدیدنظر در پیمان ورسای شد. هیتلر با شعار برتری نژاد ژرمن، گسترش قلمرو آلمان در کشورهای اروپای مرکزی، شرقی و سرزمین اسلاوها را حق مسلم این کشور دانست و درصدد گسترش نفوذ خود در دنیا برآمد.

بعد از جنگ جهانی اول ، حدود ۷۸,۰۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک کره زمین به بریتانیا، روسیه، فرانسه و آمریکا تعلق گرفت و متحدین تنها ۲,۶۰۰,۰۰۰ میلیون کیلومتر را به دست آوردند. برخی پژوهشگران این تبعیض را یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری جنگ جهانی دوم می‌دانند.

ایتالیا که در جنگ جهانی اول جزو متفقین بود، وعده سرزمین‌های جدید بعد از جنگ جهانی اول را از بریتانیا گرفت؛ اما بریتانیا به وعده‌های خود برای اعطای سرزمین‌های جدید به ایتالیا عمل نکردند. با تشکیل جنبش فاشیسم به رهبری بنتینو موسولینی (Bentino Mussolini) در ایتالیا، این کشور از سال ۱۹۲۲ تا ۱۹۲۵ میلادی قدرت گرفت. موسولینی با ویژگی ملی‌گرایی و تمامیت‌خواه، سیاست خارجی توسعه‌طلبانه را در پیش گرفت تا با تبدیل ایتالیا به دولتی ابرقدرت، امپراتوری روم نو را پایه گذارد. ایتالیا از سوی جامعه‌ بین‌الملل به‌علت حمله به اتیوپی در سال ۱۹۳۵ میلادی تحریم اقتصادی شد و با این تحریم در جنگ جهانی دوم به آلمان پیوست.

دقت در این تفاوت‌ها و شرایط کشورها بعد از جنگ جهانی اول، علل نارضایتی آلمان، ایتالیا و ژاپن را نشان می‌دهد. این شرایط و تبعیض‌ها، سه کشور را به‌سمت ساخت سلاح و ابزارآلات جنگی در طول ۲۰ سال(۱۹۱۹ تا ۱۹۳۹) میلادی برای توسعه سرزمین‌های خود سوق داد و زمینه وقوع جنگ جهانی دوم را فراهم کرد.

تاریخچه جنگ جهانی دوم

آدولف هیتلر در جهت دست‌یابی به اهداف توسعه‌طلبانه خود و با این بهانه که لهستان آلمان‌های ساکن این کشور را آزار می‌دهد، تصمیم گرفت به آن حمله کند. لهستان برای دفاع از خود در برابر آلمان، از فرانسه و بریتانیا تضمین‌ همکاری گرفت. هیتلر برای اطمینان از عدم دخالت شوروی در جنگ با لهستان، در تاریخ ۲۳ اوت ۱۹۳۹ میلادی با شوروی پیمان محرمانه عدم تجاوز امضا کردند. دو دولت آلمان و شوروی در این پیمان توافق کردند لهستان را بین خود تقسیم کنند. در این تقسیم‌بندی یک سوم غربی لهستان سهم آلمان شد و دو سوم شرقی آن به شوروی تعلق گرفت.

هیتلر با انعقاد این پیمان تصور می‌کرد که خطری از جانب شوروی او را تهدید نمی‌کند و دستور حمله به لهستان را در ۲۶ اوت سال ۱۹۳۹ میلادی صادر کرد؛ اما یک روز پیش از آن، در ۲۵ اوت بین لهستان و بریتانیا، معاهده‌ای رسمی امضا شد که طبق آن بریتانیا ملزم شد به لهستان کمک کند. این معاهده سبب شد هیتلر جنگ را چند روز به تعویق بیندازد.

شوروی ابتدا با آلمان همراه شد؛ اما بعد که آلمان به خاک این کشور حمله کرد، به جبهه متفقین پیوست

روز اول سپتامبر ۱۹۳۹ میلادی، برابر با شهریور سال ۱۳۱۸ هجری شمسی، در ساعت ۴:۴۵ دقیقه بامداد جنگ جهانی دوم با حمله آلمان‌ها به لهستان آغاز شد. یک روز بعد از شکست لهستان، انگلیس و فرانسه به‌همراه استرالیا و نیوزیلند (که هم‌پیمان آن‌ها بودند) در سوم سپتامبر، به آلمان اعلام جنگ کردند.

آفریقای جنوبی در ۶ سپتامبر و کانادا نیز در تاریخ ۱۰ سپتامبر  سال ۱۹۳۹ میلادی به ائتلاف علیه آلمان پیوستند؛ اما در واقع کمک خاصی به لهستان نکردند و لهستان در کمتر از یک ماه با کمک ارتش شوروی به آلمان، شکست خورد و زمینه برای حمله به جاهای دیگر فراهم شد.

ژاپن در ۲۷ سپتامبر ۱۹۴۰ میلادی با آلمان و ایتالیا پیمان سه‌جانبه امضا کرد و از هفتم دسامبر سال ۱۹۴۱ عملا به جنگ پیوست. ژاپن به‌علت کمبود نفت و مواد طبیعی، جاه‌طلبی، تغییر موازنه قدرت به نفع خود و تهدید قدرت آمریکا که در آن زمان قدرت برتر اقیانوس آرام بود، به بندر پرل‌هاربر (Pearl Harbor بندری در جزایر هاوایی) حمله کرد و آمریکا نیز از همان تاریخ به‌طور عملی وارد جنگ شد.

آلمان نازی در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ میلادی سرزمین‌های شوروی را اشغال کرد و شوروی به ناچار از همین تاریخ به نفع متفقین وارد جنگ جهانی دوم شد. آلمان هنگام حمله به شوروی از تکنیک حمله برق‌آسا (تکنیکی که در آن هیتلر از تانک، هواپیما و کشتی برای بمباران در خشکی و دریا استفاده می‌کرد) استفاده کرد؛ اما شوروی استراتژی دفاع مطلق را در پیش گرفت تا جنگ را به زمستان بکشاند و با غلبه سرمای سوزان زمستان در شوروی، آلمان‌ها را زمین‌گیر کند. این نبرد که به جنگ استالینگراد (Stalingrad) شهرت دارد در تعیین سرنوشت جنگ جهانی دوم نقشی تعیین‌کننده داشت.

اتحاد جماهیر شوروی در جنگ استالینگراد شکستی فاجعه‌بار به ارتش آلمان در داخل و اطراف استالینگراد وارد کرد. این نبرد که از ۲۳ آگوست سال ۱۹۴۲ تا دوم فوریه سال ۱۹۴۳ میلادی به‌مدت پنج ماه و ۹روز طول کشید، خونین‌ترین نبرد جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود که در آن حدود ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر کشته و مجروح شدند. ارتش‌ سرخ‌ شوروی، به‌رغم‌ مقاومت‌های‌ سرسخت‌ قوای‌ آلمان، در سایر نقاط‌ شوروی پیشروی کرد‌ و تا بازپس‌گیری سرزمین‌های‌ از دست رفته به جنگ ادامه داد.

بدین‌ ترتیب دولت‌های‌ متحد‌ در اوایل سال‌ ۱۹۴۳ میلادی با شکست آلمان در شوروی، ابتکار عمل‌ را در همه‌ جبهه‌های جنگ از دست‌ دادند. سران کشورهای متفق تصمیم گرفتند اجلاسی جهت تصمیم‌گیری برای جنگ برگزار کنند. برای دست‌یابی به هدف فوق، «کنفرانس تهران» در اواخر نوامبر تا اوایل دسامبر سال ۱۹۴۳ تشکیل شد و در آن ملاقاتی بین فرانکلین دلانو روزولت (Franklin Delano Roosevelt)، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، وینستون لئونارد اسپنسر چرچیل (Winston Leonard Spencer Churchill)، نخست وزیر بریتانیا و جوزف استالین (Joseph Vissarionovich Stalin) ، نخست‌وزیر شوروی در تهران انجام شد. انتخاب تهران برای محل کنفرانس به‌علت اهمیت استراتژیک آن برای متفقین بود.

در این جلسه بر تشکیل «جبهه دوم» در غرب اروپا تاکید شد و استالین با حمله هم‌زمان جبهه شرق و جبهه غرب موافقت کرد. او همچنین رهبران غربی را تحت فشار قرار داد تا مقدمات حمله طولانی مدت به فرانسه تحت اشغال آلمان را فراهم کنند. بعد از آن آمریکا و انگلستان نقشه جنگی را طراحی کردند که بزرگترین عملیات نظامی در جنگ جهانی دوم به شمار رفت.

کنفرانس تهران را سران متفقین در ایران تشکیل دادند و در آن برای جنگ تصمیم‌گیری کردند

کنفرانس تهران سبب ایجاد تنش‌ بین متفقین، به‌ویژه بریتانیا شد. چرچیل می‌خواست جبهه دوم به‌جای اروپای غربی، در بالکان باز شود؛ اما سایر کشورها امپراتوری بریتانیا را تهدیدی بزرگ‌تر از اتحاد جماهیر شوروی برای صلح جهانی می‌دانستند.

استالین در این کنفرانس برای بازنگری در مرز شرقی لهستان و اتحاد جماهیر شوروی به دولت‌های متفق فشار آورد که مرز را به نقطه‌ای بازگردانند که توسط لرد کرزن، وزیر خارجه بریتانیا در سال ۱۹۲۰ میلادی مشخص شده بود. همچنین سه رهبر توافق کردند که به‌منظور جبران خسارت لهستان برای از دست دادن سرزمین‌های خود، مرز آلمان و لهستان را به درون آلمان عقب برانند.

روس‌ها در بهار سال ۱۹۴۴ میلادی حمله بزرگ خود را در حوضه دنیپر شروع کردند و با حمله به بلغارستان و رومانی، به مرزهای آلمان رسیدند. نیروهای آمریکا و انگلیس نیز به‌طور مشترک از شمال نورماندی به فرانسه حمله کردند و در ۲۵ اوت همان سال، پاریس را از آلمان بازپس گرفتند؛ سپس به‌سمت مرزهای ایران پیش‌راندند.

هم‌زمان با حملات زمینی و هوایی، متفقین با هدف ضربه به اقتصاد آلمان و افزایش هزینه‌های جنگ برای این کشور، محاصره دریایی علیه آن را از همان ابتدای جنگ آغاز کردند. آلمان با زیردریایی‌های جنگی خود که یوبوت نام داشتند (U-boats)، به کشتی‌های متفقین حمله کرد و محاصره آن‌ها را درهم شکست.

آلمان از زیردریایی‌های جنگنده با عنوان یوبوت در جنگ جهانی دوم استفاده می‌کرد

متفقین بعد از مدتی با قوای سنگین به نیروی دریایی آلمان حمله کردند و نتیجه نبرد یک پیروزی استراتژیک برای متفقین به ارمغان آورد؛ زیرا محاصره آلمان شکست خورد و ۳,۵۰۰ کشتی تجاری و ۱۷۵ کشتی جنگی در اقیانوس اطلس به‌علت غرق شدن ۷۸۳ یوبوت از بین رفتند، همچنین ۴۷ کشتی جنگی آلمان از جمله ۴ ناو جنگی نیز نابود شدند. این نبرد آلمان به نام نبرد آتلانتیک (Atlantic) شهرت یافت که طولانی‌ترین عملیات نظامی مستمر در جنگ جهانی دوم بود و از سال ۱۹۳۹ تا سال ۱۹۴۵ میلادی ادامه داشت. این نبرد بخش عمده‌ای از تاریخ دریایی جنگ جهانی دوم را پوشش می‌داد.

در فوریه ۱۹۴۵ میلادی خاک آلمان از شرق و غرب هدف حمله متفقین قرار گرفت. هیتلر در قرارگاه زیرزمینی خود در برلین محاصره بود و با ناامیدی مقاومت می‌کرد؛ اما با شنیدن خبر مرگ موسولینی، در ۳۰ آوریل ۱۹۴۵ میلادی خودکشی کرد. کارل دونیتس (Karl Donitz)، فرمانده نیروی دریایی آلمان، دولتی جدید تشکیل داد و از دولت‌های متفق خواست جنگ را پایان دهند.

در تاریخ هشتم می سال ۱۹۴۵ میلادی، سند تسلیم بی‌قید و شرط آلمان، در پایتخت این کشور امضا شد و روزولت، استالین و چرچیل در فوریه سال ۱۹۴۵ میلادی در اجلاس یالتا (Yalta) آلمان را به چهار منطقه اشغالی بین کشورهای آمریکا، بریتانیا، فرانسه و شوروی تقسیم کردند تا با نیروهای نظامی چهار کشور کنترل شود، همچنین شهر برلین نیز به چهار مناطق اشغالی مشابه تقسیم شد.

نبرد آتلانتیک که به شکست آلمان انجامید طولانی‌ترین نبرد جنگ جهانی دوم بود

بعد از تسلیم آلمان، جنگ در خاور دور تا چند ماه دیگر نیز ادامه یافت. ژاپن که اندونزی و بخش‌هایی از چین به‌علاوه جزایر زیادی از اقیانوس آرام را اشغال کرده بود، همچنان مقاومت سرسختی برای پیشروی نشان می‌داد و قصد ترک مخاصمه را نداشت. سرسختی ژاپن بر ترس متفقین از ادامه جنگ دامن می‌زد. ترومن (Truman)، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، برای پیشگیری از پیش‌روی‌های ژاپن، اجازه داد دو بمب اتمی در روزهای ۶ و ۹ اوت سال ۱۹۴۵ با مسئولیت خود روی شهرهای هیروشیما و ناکازاکی پرتاب کنند که نتایج فاجعه‌باری را به‌دنبال داشت.

با پرتاب بمب اتم بر شهرهای ژاپن، سرانجام این کشور در تاریخ دوم سپتامبر همان سال، سند تسلیم بی‌قید و شرط خود را روی عرشه رزم‌ناو آمریکایی میسوری (American cruiser Missouri) امضا کرد و ملوانان و افسران متفقین، شاهد امضای داگلاس مک آرتور (Douglas MacArthu) ، ژنرال ارتش آمریکا، در مراسم تسلیم ژاپن بودند. با تسلیم ژاپن به آمریکا روی عرشه رزم‌ناوآمریکایی میسوری، جنگ جهانی دوم به پایان رسید.

طرف‌های درگیر جنگ جهانی دوم

جنگ جهانی دوم بین دو دسته از کشورها درگرفت:

متفقین: یک دسته، کشورهای انگلیس، آمریکا، شوروی و فرانسه بودند که استرالیا، نیوزیلند، کانادا، آفریقای جنوبی و تا حد کمی چین نیز با آن‌ها همراه شدند و با عنوان متفقین شناخته می‌شدند.

متحدین: کشورهای آلمان، ایتالیا و ژاپن دسته دیگر طرف جنگ بودند که عنوان متحدین را داشتند.

    جنگ را آلمان با حمله به لهستان در اول سپتامبر سال ۱۹۳۹ میلادی آغاز کرد.

    بریتانیا و فرانسه در سوم سپتامبر سال ۱۹۳۹ میلادی در پاسخ به حمله آلمان به لهستان که متحد دو کشور بود اعلام جنگ کردند.

    نیوزیلند نیز هم‌زمان با ورود بریتانیا به جنگ، در همان تاریخ وارد جنگ علیه آلمان شد.

    استرالیا در سوم سپتامبر ۱۹۳۹ به نفع تفقین وارد جنگ با آلمان‌ها شد.

    آفریقای جنوبی در ۶ سپتامبر و کانادا نیز در تاریخ ۱۰ سپتامبر ۱۹۳۹ به ائتلاف علیه آلمان پیوستند

    شوروی در ۱۷ سپتامبر ۱۹۳۹ میلادی با حمله آلمان نازی به لهستان، به جنگ جهانی دوم پیوست. شوروی در جنگ آلمان علیه لهستان، ابتدا به آلمان کمک کرد؛ سپس به متفقین پیوست.

    ایتالیا در ۱۰ ژوئن سال ۱۹۴۰ میلادی به جنگ جهانی دوم به ائتلاف آلمان پیوست و به فرانسه و بریتانیا اعلام جنگ داد.

    ژاپن نیز در هفتم دسامبر سال ۱۹۴۱ میلادی به جنگ به نفع آلمان پیوست و اولین برخورد وی با آمریکا در پی مداخله این کشور در مستعمرات ژاپن در اقیانوس آرام شکل گرفت. به این صورت تاریخ ورود ژاپن و آمریکا  به جنگ جهانی دوم هم‌زمان بوده است.

    چین نیز پیش از آمریکا وارد جنگ جهانی شد؛ اما فعالیت خاصی نداشت؛ تنها ۴۰٬۰۰۰ سرباز چینی برای کمک به آمریکا به جنگ فرستاد و به ایمن‌سازی جاده‌های شرقی مورد استفاده در جنگ کمک کرد.

اشغال ایران در جنگ جهانی دوم

ایران در دوره پادشاهی رضاشاه پهلوی رابطه سیاسی، اقتصادی و تجاری گسترده‌ای با آلمان داشت؛ اما حضور آلمان‌ها در ایران برای متفقین قابل‌تحمل نبود. سران متفقین با تسلیم یادداشت مشترکی به ایران، خواهان اخراج کارشناسان آلمانی شدند که به نظر آن‌ها به‌عنوان ستون پنجم آلمان، استقلال ایران و منافع متفقین را به خطر می‌انداختند. رضاشاه در جواب آن‌ها خدمت کارشناسان آلمانی برای صنایع ایران را ضروری دانست و تعداد آن‌ها را غیرقابل توجه اعلام کرد؛ همچنین اطمینان داد که بر کار آن‌ها نظارت می‌کند.

در تاریخ ۱۶ اوت ۱۹۴۱ میلادی (۲۵ مرداد ۱۳۲۰ هجری شمسی) دوباره پیام‌هایی از دولت‌های شوروی و انگلستان برای رضاشاه ارسال شد که ضمن قانع‌کننده ندانستن پاسخ رضاشاه، بر اخراج کلیه اتباع آلمانی برای ختم فعالیت جاسوسی آلمان‌ها در ایران تاکید شد و دراین‌باره به دولت ایران اولتیماتوم دادند. از سوی دیگر هیتلر نیز پیامی برای رضاشاه فرستاد و ضمن ستایش موضع او در برابر متفقین، از پیروزی‌های قریب‌الوقوع خود در روسیه خبر ‌داد. تصمیم‌گیری در این شرایط سخت، برای رضاشاه آسان نبود و او قبول شرایط متفقین را موضع‌گیری خصمانه نسبت به آلمان دانست.

متفقین علت اشغال ایران را عدم اخراج آلمانی‌ها توسط دولت رضاشاه اعلام کردند

متفقین با حمله آلمان به شوروی، در سوم شهریورماه سال ۱۳۲۰ هجری شمسی، به سبب جانب‌داری ایران از آلمان، وارد کشور شدند. شوروی از شمال و بریتانیا از جنوب ایران را اشغال کردند و کمک به جبهه روسیه از طریق خاک ایران و حضور آلمانی‌ها را دلایلی برای اشغال ایران اعلام کردند. سفیران وقت دو دولت بریتانیا و شوروی، خواستار اخراج آلمان‌ها از ایران شدند؛ اما دولت ایران با آلمان روابط اقتصادی گسترده‌ای داشت و چون بسیاری از تکنسین‌های صنایع ایران آلمانی بودند، ایران قصد اخراج آن‌ها را نداشت.

عدم پاسخ رضاشاه به خواسته‌های متفقین، آن‌ها را مصمم به اشغال ایران کرد. آبادان آغاز نقطه ورود متفقین به ایران بود. کشتی‌‌های استرالیایی ارتش بریتانیا به ناوبر‌های ایران شلیک و آن‌ها را غرق کردند؛ همچنین نیروهای زمینی که پیاده نظام‌های هندی بریتانیا بودند، از راه عراق وارد کرمانشاه شدند و نیروهای هوایی بریتانیا نیز بمباران مناطق نظامی و شهرها را در پیش گرفتند.

ارتش شوروی در شمال ایران به‌همراه ناوگان دریایی آن به شهرهای شمالی کشور حمله و منطقه شمال ایران را بمباران کردند. نیروهای شوروی نخست حمله زمینی خود را به جلفا آغاز کردند؛ اما با تیراندازی ایرانی‌ها متوقف شدند. ارتش شوروی در جلفا از توپخانه استفاده کرد و مرزداران ایران را که شجاعت بسیار از خود نشان داده بودند، هدف حمله قرار داد و کشت. مقاومت ایرانی‌ها که در اردبیل و بندر پهلوی (بندر انزلی کنونی) نیز جلوی ارتش شوروی ایستاده بودند، با بمباران هوایی در هم شکست و تبریز تصرف شد. ارتش ایران از هم پاشید و نیروهای شوروی‌ به خاک ایران پیشروی کردند.

مقاوت ایرانی‌ها در بوشهر نیز درهم شکست و شهر زیر بمباران سنگین قرار گرفت. نیروهای بریتانیا آبادان و خرمشهر را به کنترل خود درآوردند؛ اما لشکر ایران در کرمانشاه هنوز مقاومت می‌کرد. جنگ در روز ششم شهریور ۱۳۲۰ هجری شمسی به اهواز رسید؛ با وجود مقاومت‌های بسیار، ایرانی‌ها توانایی مبارزات سنگین علیه بریتانیا و شوروی را نداشتند.

با سقوط شهرهای ایران، رضاشاه رجبعلی منصور را از نخست‌وزیری عزل و محمدعلی فروغی را به‌جای او گذاشت.  دولت فروغی دستور آتش بس داد. مقاومت در اهواز پایان یافت. لشکر کرمانشاه اسلحه‌ها را زمین گذاشت و جنگ در ایران پایان یافت.

نیروهای متفقین با اعلام آتش‌بس، در هشت شهریور ۱۳۲۰ هجری شمسی در قزوین بودند. نیروهای متفق به فروغی اعلام کردند که آلمان‌ها را از خاک ایران بیرون کند و از مسیر جنوب به شمال ایران، اسلحه و آذوقه برای شوروی بفرستد. مذاکره بین متفقین با دولت فروغی برای ادامه سلطنت پهلوی و اداره کشور ادامه یافت.

رضاشاه روز ۲۵ شهریور سال ۱۳۲۰ با توافق متفقین از سلطنت استعفا داد و محمدرضاشاه، پادشاه ایران شد

سرانجام با توافق متفقین، رضاشاه در روز ۲۵ شهریورماه سال ۱۳۲۰ شمسی (۱۹۴۱ میلادی) از سلطنت استعفا داد و محمدرضاشاه به‌جای او به پادشاهی ایران رسید. ارتش بریتانیا و شوروی ایران را اشغال کردند و سربازان آن‌ها در پایتخت رژه می‌رفتند.

با روی کار آمدن محمدرضاشاه، از راه‌آهن ایران برای انتقال کمک‌های نظامی به شوروی استفاده شد. ایران که در جنگ بی‌طرف بود، سرانجام در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ هجری شمسی (۱۹۴۳ میلادی) به آلمان‌ها اعلام جنگ داد تا به اعلامیه سازمان ملل بپیوندد و اجازه حضور در کنفرانس‌های بعد از جنگ را به دست بیاورد.

ایران در این زمان گرفتار قحطی نان و غلات شد و بسیاری از مردم به‌علت قحطی جان خود را از دست دادند. بعد از پایان جنگ، بریتانیا نیروهای خود را از ایران بیرون برد؛ اما نیروهای نظامی آمریکا و شوروی در ایران ماندند و بعدها حکومت خودمختار مهاباد در کردستان و فرقه دموکرات آذربایجان را تاسیس کردند.

تلفات و خسارت های جنگ جهانی دوم

جنگ جهانی دوم که در دوم سپتامبر سال ۱۹۴۵ میلادی با تسلیم کشور ژاپن به پایان رسید، تلفات و خسارت‌های بسیاری برای دولت‌های درگیر جنگ به‌جای گذاشت. این جنگ را مرگ‌بارترین نبرد تاریخ زندگی انسان‌ها می‌دانند.

تلفات نظامی جنگ جهانی دوم بیشتر از ۲۳,۰۰۰,۰۰۰ نفر و تلفات غیرنظامی آن بیش از ۲۶,۰۰۰,۰۰۰ نفر بوده است. میزان هزینه جنگ به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما از لحاظ هزینه به جنگ چهار تریلیون دلاری و از لحاظ تلفات انسانی به جنگ ۸۵٬۰۰۰٬۰۰۰۰ شهرت دارد.

جنگ جهانی دوم از لحاظ هزینه، به جنگ چهار تریلیون دلاری و از لحاظ تلفات انسانی، به جنگ ۸۵ میلیونی شهرت دارد

طبق گزارش‌ها از حدود ۲٫۳ میلیارد نفر جمعیت روی زمین در سال ۱۹۴۰ میلادی، حدود سه درصد آن‌ها در جنگ جهانی دوم کشته شدند. این سه درصد را معادل ۷۰,۰۰۰,۰۰۰ تا ۸۵٬۰۰۰٬۰۰۰ میلیون نفر برآورد کرده‌اند. مرگ حدود ۲,۰۰۰,۰۰۰۰ تا ۲,۸۰۰,۰۰۰ میلیون نفر از این افراد به‌علت بیماری و قحطی گزارش شده است.

    ۳,۰۰۰,۰۰۰ میلیون روسی در اتاق‌های گاز جان دادند. ۱,۸۰۰,۰۰۰ نفر در بلاروس کشته شدند و لنینگراد نیز ۱,۰۰۰,۰۰۰ نفر قربانی داد.

    ۵,۰۰۰,۰۰۰ میلیون نفر از مردم لهستان در جنگ جهانی دوم به دست آلمان‌ها کشته شدند که ۲,۰۰۰,۰۰۰ میلیون آن‌ها غیریهودی و بقیه آن‌ها از یهودیان مقیم این کشور بودند.

    تلفات آلمان در جنگ نیز حدود ۵,۰۰۰,۰۰۰ نفر برآورد شده است که بیش از ۳,۳۰۰,۰۰۰ نفر آن سرباز و حدود ۱,۷۰۰,۰۰۰ نفر غیرنظامی بودند که در اثر بمباران کشته شدند.

    بعد از پایان جنگ، به‌علت بمب‌های زیادی که متفقین در کشور آلمان زده بودند، حدود ۸,۰۰۰,۰۰۰ میلیون آلمانی بی‌خانمان شدند.

    طبق گزارش‌ها ۱۲,۰۰۰,۰۰۰ میلیون نفر از مردم ایران، چین، فرانسه و هند نیز در اثر قحطی جان باختند.

    دکتر مجد در کتاب «قحطی بزرگ» تلفات قحطی جنگ جهانی دوم در ایران را حدود ۴,۰۰,۰۰۰ نفر برآورد می‌کند.

در جنگ جهانی دوم از شیوه های نظامی جدیدی استفاده شد که یکی از آن‌ها جنگ برق‌آسا بود. در این تکنیک نظامی موردعلاقه هیتلر، از تانک، هواپیما و کشتی برای بمباران در خشکی و دریا استفاده می‌شد. بمباران مواضع دشمن و حمله از دریا و خشکی در این عملیات‌ها لحاظ شده بود که تا پیش از جنگ جهانی دوم هیچ سابقه‌ای نداشت. همچنین سلاح‌های جدیدی مانند بمب اتم و راکت برای نخستین‌بار در این جنگ استفاده شدند.

کشته‌های ناشی از هولوکاست ، یکی از فجایع دوران جنگ جهانی دوم است. هیتلر با قدرت‌گیری خود با شعار نژاد و قومیت برتر، در پی حذف یهودیان از جامعه آلمان، اقدام به جداسازی یهودیان کرد و با تشکیل اردوگاه‌های کار اجباری آن‌ها را در محله‌هایی یک‌جا جمع کرد؛ سپس با نسل‌کشی یهودیان اروپایی در طول جنگ جهانی دوم، بین سال‌های ۱۹۴۱ تا و ۱۹۴۵ بود که آلمان نازی و همکارانش به‌طور سیستماتیک حدود ۶,۰۰۰,۰۰۰ یهودی را که دو سوم جمعیت یهودیان در اروپا را شامل می‌شد، در سراسر اروپای تحت اشغال آلمان به قتل رساندند.

کشته‌های ناشی از بمباران و کسانی که از گرسنگی مردند به‌علاوه کشته‌شدگان با جنگ‌افزار هسته‌ای جزو خسارت‌های جنگ جهانی دوم به شمار می‌روند.

درمجموع ۴۰ درصد از ساخت شهری در ۶۶ شهر ژاپن ویران شدند و حدود ۳۰ درصد از جمعیت شهری آن، منازل و دارایی‌های خود را از دست دادند. پرتاب بمب اتم در هیروشیما و ناکازاکی، صدمات جبران ناپذیری  به‌جای گذاشت که ناشی از انفجار و تشعشعات اتمی بود.

حدود ۷۰ درصد ساختمان‌ها در این جنگ ویران و سوزانده شدند. تا پایان سال ۱۹۴۵ میلادی حدود ۱۴۰,۰۰۰ نفر از بین رفتند و بازماندگان هیروشیما دچار سرطان و بیماری‌های مزمن شدند؛ همچنین بمب پلوتونیومی که به ناکازاکی پرتاب شد، حدود ۶٫۷ کیلومتر مربع از این کشور را با خاک یکسان کرد.

پایان جنگ جهانی دوم

جنگ جهانی دوم با تسلیم آلمان در هفتم مه سال ۱۹۴۵ و شکست ژاپن از آمریکا در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ میلادی رسما به پایان رسید. بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به ابرقدرت‌های دنیا تبدیل شدند. امپراتوری آلمان که به دست متفقین افتاده بود، به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. بخش غربی آن سهم دولت‌های بریتانیا و آمریکا شد و آلمان شرقی نیز با ایجاد یک حکومت کمونیستی به شوروی رسید.

جنگ جهانی دوم با تسلیم آلمان در ماه مه ۱۹۴۵ و شکست ژاپن با بمب اتم، در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ میلادی پایان یافت

متفقین بعد از پایان جنگ در اجلاس یالتا که چند ماه قبل از پایان جنگ جهانی دوم از چهارم تا ۱۱ فوریه سال ۱۹۴۵ میلادی در کاخ تزارها در شهر یالتا در شبه‌جزیره کریمه برگزار شد، توافق کردند آلمان را اشغال و او را ملزم به پرداخت غرامت کنند. ‌در این اجلاس همچنین درباره مسائل‌ مربوط‌ به‌ تنگه‌های بسفر، داردانل، شکل‌گیری سازمان ملل متحد، سرنوشت مستعمرات، مسئله ایران و تخلیه آن، مسائل مربوط به خاور دور و همکاری سه کشور (متفقین) تصمیم‌گیری شد.

پنج ماه بعد از کنفرانس یالتا، کنفرانس پوتسدام (Potsdam) از ۱۷ ژوئیه تا دوم اوت در سال ۱۹۴۵ میلادی در شهر پوتسدام آلمان با حضور استالین، چرچیل و ترومن برگزار شد. در این کنفرانس برای خلع‌ سلاح‌ آلمانی‌ها، نازی‌زدایی و ایجاد دموکراسی‌ در این کشور، ایجاد قرارداد صلح با رومانی، بلغارستان، فنلاند و مجارستان همچنین استفاده از بمب اتمی علیه ژاپن تصمیم‌گیری شد.

جنگ جهانی دوم علاوه بر تغییر ساختار اجتماعی، نظام قدرت در جهان را نیز دگرگون کرد و سازمان ملل متحد برای پیشگیری از رویدادهایی از این دست، تاسیس شد. اروپا در پی جبران خسارت و آسیب‌های جنگ جهانی دوم، کم‌قدرت شد و مستعمرات آفریقایی و آسیایی آن استقلال یافتند. کشورهای اروپایی با مشاهده پیامدهای جنگ جهانی دوم، با انعقاد پیمان‌های چندین جانبه، از دشمنی بین دولت‌ها کاستند و کشورهای آمریکا و شوروی که بعد از جنگ ابرقدرت محسوب می‌شدند، نزدیک به ۵۰ سال در جنگ سرد به سر بردند. اگر شما هم درباره جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن نظری دارید، آن را با ما و کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

پرسش‌های متداول

جنگ جهانی دوم چگونه آغاز شد؟

جنگ جهانی دوم در اول سپتامبر سال ۱۹۳۹ با حمله آلمان به لهستان آغاز شد.

جنگ جهانی دوم چگونه پایان یافت؟

ابتدا با تسلیم آلمان و سرانجام با تسلیم ژاپن در تاریخ دوم سپتامبر سال ۱۹۴۵ جنگ پایان یافت.

منبع: کجارو