از سعدآباد تا ژنو؛
تاریخچه عملکرد اروپا در خصوص برجام نشان می‌دهد که نباید از چارچوب مذاکرات ژنو انتظار خروجی قابل‌قبولی داشت به‌ویژه آنکه تروئیکا حتی پیش از آغاز به کار دولت دوم ترامپ رویکرد تقابل با ایران را در پیش گرفته است.
به گزارش خبرگزاری آنا، «مجید تخت‌روانچی» معاون سیاسی و «کاظم غریب‌آبادی» معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، پنجشنبه و جمعه گذشته با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مدیران سیاسی سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه دیدار و درباره طیفی از موضوعات به تبادل‌نظر پرداختند. این ملاقات‌ها در حالی صورت گرفت که «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت خارجه ایران، پیش‌تر اعلام کرده بود که این گفتگو‌ها در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برنامه‌ریزی شده و ادامه رایزنی‌های پیشین است.
اروپایی‌ها اخیراً در چند نوبت به‌صراحت نشان داده‌اند که به‌جای تعامل، مسیر تقابل با ایران را برگزیده‌اند
«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران، در جمع خبرنگاران در پرتغال این جلسه را به‌عنوان یک «طوفان فکری» توصیف کرد. بااین‌حال، به نظر می‌رسد که علیرغم مطرح‌شدن موضوعات متعدد، دستور کار و نقشه راه مشخصی برای گفتگو با اروپایی‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر، موضوعاتی از جانب ایران مطرح شده که طرف اروپایی آنها را از موضعی طلبکارانه دنبال می‌کند.
زمان‌بندی نامناسب مذاکرات با اروپا
برگزاری این نشست‌ها چند روز پس از تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ازنظر بسیاری تحلیلگران، اقدامی نامناسب تلقی می‌شود. این نگرانی وجود دارد که طرف مقابل این انعطاف را به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف و ترس تعبیر کند، امری که می‌تواند در مذاکرات آتی تأثیر منفی بگذارد.
کاهش نفوذ اروپا در عرصه بین‌المللی
اروپا به‌واسطه عملکرد خود در حوزه‌های مختلف بین‌المللی، منطقه‌ای و حتی هسته‌ای، وزن و اعتبار پیشین خود را از دست داده است. این امر باعث شده تا نقش آن به‌عنوان یک بازیگر قابل‌اعتنا در گفتگو‌های حساس، موردتردید قرار گیرد.
کاظم غریب‌آبادی پس از دیدار با انریکه مورا در توییتی نوشت: «اروپا در موضوع هسته‌ای ایران نیز به دلیل عدم برخورداری از روحیه مسئولیت‌پذیری و اعتمادبه‌نفس لازم، مدت‌هاست از بازیگری تأثیرگذار فاصله گرفته است.»
مواضع تقابلی اخیر اروپا
اروپایی‌ها اخیراً در چند نوبت به‌صراحت نشان داده‌اند که به‌جای تعامل، مسیر تقابل با ایران را برگزیده‌اند. اعمال تحریم‌ها علیه شرکت‌های هواپیمایی و کشتیرانی ایران و ارائه پیش‌نویس قطعنامه در شورای حکام هم‌زمان با سفر مدیرکل آژانس به تهران، نشان‌دهنده تلاش پایتخت‌های اروپایی برای ادامه تنش و فشار بر ایران است. در چنین شرایطی، ابراز تمایل برای گفتگو، پیامی جز ضعف برای طرف مقابل مخابره نمی‌کند.
سابقه ناموفق مذاکرات پیشین
تاریخچه عملکرد اروپا در خصوص برجام نیز نشان می‌دهد که نمی‌توان به خروجی رضایت‌بخش این گفتگو‌ها امید داشت. کشور‌های اروپایی مانند فرانسه در مذاکرات برجام مواضعی اتخاذ کردند که توافق را به تأخیر انداخت و دستیابی به آن را دشوار ساخت.
آیا «مکتب سعدآباد» به دنبال تکرار تجربه مذاکره با اروپایی‌ها بدون خروجی ملموس است؟
پس از خروج آمریکا از برجام، این کشورها، باوجود وعده‌های متعدد، هیچ اقدامی برای جبران خسارت‌های وارده به ایران انجام ندادند و تنها بر درخواست‌ها و مطالبات خود افزودند. اکنون نیز با تهدید به استفاده از مکانیزم ماشه، فشار‌ها بر ایران را افزایش داده‌اند.
نکته قابل‌توجه این است که سه کشور اروپایی، حتی پیش از آغاز به کار دولت جدید در ایالات متحده، در رویکرد خصمانه خود نسبت به ایران، از واشنگتن پیشی گرفته و از سیاست‌هایی حمایت کرده‌اند که تنش‌ها را افزایش می‌دهد.
ضرورت بازنگری در راهبرد‌های دیپلماتیک
این سناریو یک پرسش اساسی را مطرح می‌کند: انعطاف‌پذیری در برابر چنین سیاست‌هایی چه نتیجه‌ای می‌تواند داشته باشد؟ آیا پیامی غیر از ضعف را به اروپا و به‌طور بالقوه به دولت آینده ایالات متحده منتقل می‌کند؟ آیا «مکتب سعدآباد» به دنبال تکرار تجربه مذاکره با اروپایی‌ها بدون خروجی ملموس است؟ تجربه‌ای که در اوایل دهه ۲۰۰۰ نیز شاهد آن بودیم، زمانی که «حسن روحانی» دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، با سه کشور اروپایی به توافق رسید و ایران تعهداتی را پذیرفت، اما آمریکا آن را نپذیرفت. وقتی آمریکا روی سخن متحدان اروپایی خود حساب نمی‌کند، چرا تهران باید روی وعده‌های آنها حساب باز کند؟
دیپلماسی هنر انجام ابتکارات در زمان مناسب و پرهیز از اقداماتی در زمان نامناسب است. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط حساس کنونی، دولت محترم باید پیش از هرگونه اقدام، به‌دقت درباره سود و زیان آن بیندیشد و از اتخاذ تصمیماتی که ممکن است به تضعیف موقعیت کشور منجر شود، خودداری کند. تنها با رویکردی سنجیده و راهبردی می‌توان از منافع ملی در صحنه بین‌المللی دفاع و از تکرار تجربیات ناموفق گذشته جلوگیری کرد.
source