افت رتبه دانشگاه‌های ایران در نظام شانگهای

زنگ خطری برای آموزش عالی کشور:

روز گذشته نتایج پژوهش نظام رتبه بندی شانگهای در سال ۲۰۲۴ منتشر شد. در این پژوهش ۱۰۰۰ دانشگاه مورد بررسی قرار گرفته بودند که سهم دانشگاه‌های ایران از این جدول ۹ ردیف بود.

به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان توسط شانگهای یکی از معتبرترین نظام‌های ارزیابی دانشگاهی در سطح بین‌المللی است که هر ساله جایگاه دانشگاه‌های برتر دنیا را بر اساس معیار‌های علمی و پژوهشی ارزیابی می‌کند. با مشاهده رتبه بندی دانشگاه‌های ایران از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ می‌توان کاهش تعداد دانشگاه‌های کشور طی این سال‌ها در این نظام رتبه بندی را متوجه شد. 

بررسی جایگاه دانشگاه‌های ایران در این نظام طی سال‌های اخیر، به‌ویژه در بازه زمانی ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴، نشان‌دهنده تغییرات قابل توجهی در وضعیت و عملکرد این مؤسسات آموزش عالی است. این تغییرات حاکی از تلاش‌های مداوم برخی از دانشگاه‌های ایرانی برای حفظ و ارتقاء موقعیت خود در میان دانشگاه‌های برتر جهان است، در حالی که برخی دیگر با چالش‌هایی مواجه شده‌اند. در ادامه، به تحلیل و مقایسه جایگاه دانشگاه‌های ایران در این بازه زمانی پرداخته می‌شود.

جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی شانگهای ۲۰۲۱:

تعداد دانشگاه‌های ایرانی: ۱۱ دانشگاه 

دانشگاه تهران در رتبه‌بندی شانگهای ۲۰۲۱، در بازه ۴۰۰-۳۰۱ قرار گرفت. این دانشگاه به‌عنوان برترین دانشگاه ایران از لحاظ عملکرد علمی شناخته شد.

دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تربیت مدرس در بازه ۶۰۰-۵۰۱ جای داشتند. 

دانشگاه‌های دیگر مانند دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رتبه ۶۰۰۱-۷۰۰ و دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه شیراز ۷۰۱-۸۰۰ و دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه تبریز در رتبه ۸۰۱-۹۰۰ و دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه فردوسی مشهدی در رتبه ۹۰۱-۱۰۰۰ حضور داشتند.

جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی شانگهای ۲۰۲۲:

تعداد دانشگاه‌ها: ۱۱ دانشگاه 

در سال ۲۰۲۲، دانشگاه تهران همچنان موقعیت خود را در بازه ۴۰۰-۳۰۱ حفظ کرد، که نشان‌دهنده ثبات در عملکرد علمی آن بود.

دانشگاه علوم پزشکی تهران به دلیل تغییراتی در ارزیابی‌ها و رقابت‌های بین‌المللی، کمی صعود کرد و به بازه ۴۰۱-۵۰۰ منتقل شد.

دانشگاه تربیت مدرس نیز جایگاه سال ۲۰۲۱ را حفظ کرد و رتبه ۵۰۱-۶۰۰ را مجددا کسب کرد. 

دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه صنعتی امیرکبیر در بازه‌های ۷۰۰-۶۰۱ قرار داشتند و دانشگاه شهید بهشتی نیز مجددا رتبه ۷۰۱-۸۰۰ را گرفت و دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز همچنان مانند سال قبل در جایگاه ۸۰۱-۹۰۰ بود. 

دانشگاه فردوسی، علوم پزشکی ایران و دانشگاه تبریز نیز رتبه ۹۰۱-۱۰۰۰ را به خود اختصاص دادند. 

جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی شانگهای ۲۰۲۳:

تعداد دانشگاه: ۱۰ دانشگاه

در رتبه بندی سال ۲۰۲۳ دانشگاه تهران توانست با کسب رتبه در بازه ۵۰۰-۴۰۱ در جمع ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار گیرد و رتبه اول دانشگاه‌های ایران را از آن خود کند. دانشگاه علوم پزشکی تهران در بازه رتبه­ای ۶۰۰-۵۰۱ و دانشگاه صنعتی امیرکبیر در بازه رتبه ­ای ۷۰۰-۶۰۱ به ترتیب رتبه دوم و سوم ایران را کسب کرده ­اند. 

جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی شانگهای ۲۰۲۴:

تعداد دانشگاه: ۹ دانشگاه

۹ دانشگاه ایرانی هم در این رتبه‌بندی حضور دارند که دانشگاه علوم پزشکی تهران از سایرین رتبه بهتری کسب کرده و بین رتبه ۴۰۱ تا ۵۰۰ قرار گرفته است. رتبه دانشگاه تهران نیز در همین محدوده ارزیابی شده است. سپس دانشگاه تربیت مدرس در فاصله ۶۰۱ تا ۷۰۰ قرار گرفته و پس از آن دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و دانشگاه صنعتی شریف، هر سه در محدوده رتبه‌های ۷۰۱ تا ۸۰۰ دسته‌بندی شده‌اند. دانشگاه‌های امیرکبیر، علم و صنعت و تبریز هم در میان دانشگاه‌هایی قرار گرفته‌اند که جایگاه آنها بین ۹۰۱ تا ۱۰۰۰ ارزیابی شده است.

دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه شیراز مانند سال‌های گذشته در رتبه بندی ۲۰۲۴ حضور نداشتند. 

لازم به ذکر است حضور دانشگاه‌های ایران در این نظام رتبه بندی اولین بار با یک دانشگاه (دانشگاه تهران) در سال ۲۰۰۹ بوده است

در رتبه بندی شانگهای، دانشگاه ­هایی مورد ارزیابی و رتبه ­بندی قرار می‌­گیرند که دارای برندگان جایزه نوبل، برندگان مدال فیلدز، محققان پراستناد و یا مقالات منتشر شده در نشریات نیچر و ساینس باشند. علاوه بر این، دانشگاه ­هایی که تعداد قابل قبولی از مقالات نمایه شده در نمایه استنادی توسعه یافته علوم و نمایه استنادی علوم اجتماعی داشته باشند را نیز شامل می‌شوند. در مجموع بیش از ۲۵۰۰ دانشگاه در واقع رتبه بندی شده‌اند و ۱۰۰۰ دانشگاه برتر منتشر شده است.

در مجموع، می‌توان گفت که دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی شانگهای طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ توانسته‌اند تا حدی جایگاه‌های خود را حفظ کرده و در برخی موارد بهبود ببخشند. با این حال، تغییرات و چالش‌های مختلفی که در این دوره رخ داده، نشان می‌دهد که حفظ و ارتقاء جایگاه دانشگاه‌ها نیازمند تلاش‌های مداوم و برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری است.