آینده جهان از نگاه انتشار دی‌اکسیدکربن جهانی

ساعت 24 – «گزارش آینده‌پژوهی 2024» به تازگی توسط شرکت «بریتیش پترولیوم» منتشر شد. این گزارش به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم‌قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. گزارش مذکور بر روی دو سناریو اصلی متمرکز است: «خط سیر جاری» و « خالص انتشار صفر». این گزارش به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبرو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند.

در این قسمت چند روند مسلط در سیستم انرژی جهانی با تاکید بر چشم‌انداز انتشار دی‌اکسید کربن جهانی را مرور می‌کنیم.
1- از آغاز عصر صنعتی در سال 1750، غلظت دی‌اکسیدکربن اتمسفر از تقریباً 278 ذره در میلیون به 420 ذره در میلیون در سال 2023 افزایش یافته که باعث افزایش قابل توجه دمای سطح زمین شده است. در ادامه همین روند، سال 2023 تبدیل به گرم‌ترین سال ثبت شده در تاریخ زمین شد و میانگین دمای آن به 1.2 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پایه اواسط قرن بیستم رسید که دلیل این گرمای بی‌سابقه عمدتاً به‌دلیل تجمع گازهای گلخانه‌ای است. تصاویر ماهواره‌ای ناسا نشان می‌دهد در حالیکه نشانه‌هایی از کاهش انتشار کربن در مناطقی مانند اروپا و ایالات متحده وجود دارد، چشم‌انداز جهانی افزایش کلی را نشان می‌دهد و افزایش قابل توجهی در هند و چین مشاهده شده است.
2- همانطور که در شکل (1) قابل مشاهده است سرعت و میزان کربن‌زدایی در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر» به‌طور گسترده با طیف وسیعی از سناریوهای «هیئت بین‌ دولتی تغییرات اقلیمی» در قالب اهداف آب‌وهوایی «توافقنامه پاریس» مطابقت دارد. اما چنین به‌نظر می‌رسد که سناریو «خط سیر جاری» وضعیت واقعی را ترسیم می‌کند. البته شایان ذکر است که سناریوهای توسعه داده شده در چارچوب «گزارش آینده‌پژوهی 2024» تنها تا سال 2050 چشم‌انداز وضعیت جهانی را ترسیم می‌کند. از سوی دیگر در قالب سناریوهای مذکور تمامی اشکال گازهای گلخانه‌ای یا همه بخش‌های اقتصادی مدل نمی‌شوند. به این ترتیب، نمی‌توان مستقیماً افزایش میانگین دمای جهانی را در سال 2100 استنباط کرد.
 
شکل 1: انتشار تجمعی ‌دی‌اکسیدکربن معادل در چارچوب سناریوهای منتخب در بازه زمانی 50-2015
3- مقایسه میزان انتشار تجمیعی دی‌اکسیدکربن در قالب سناریو «خالص انتشار صفر» با اهداف آب‌وهوایی «توافقنامه پاریس» به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. انتشار تجمعی معادل دی‌اکسیدکربن در قالب سناریو «خالص انتشار صفر» تقریباً در نیمه بازه انتشار ترسیم شده در قالب سناریوهای C2 و C3 تدوین شده توسط IPCC قرار می‌گیرد. در چارچوب سناریو C2 با احتمال 50 درصد انتظار می‌رود که میزان افزایش دمای کره زمین 1.5 درجه سانتیگراد باشد و در چارچوب سناریو C3 برآورد می‌شود با احتمال 67 درصد میزان افزایش دمانی کره زمین 2 درجه سانتیگراد باشد. بنابراین میزان انتشار تجمعی دی‌اکسید کربن معادل در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر» با اهداف تعریف شده توسط IPCC مطابقت دارد.
4- میزان انتشار تجمعی دی‌اکسیدکربن معادل در چارچوب سناریو «خط سیر جاری» بالاتر از نقطه میانی محدوده انتشار پیش‌بینی شده در قالب سناریو C5 تدوین شده توسط IPCC است. سناریو مذکور با احتمال بیش از 50 درصد پیش‌بینی می‌کند که میزان افزایش دمای کره زمین 2.5 درجه سانتیگراد خواهد بود. در چنین شرایطی مشخص می‌شود که میزان انتشار تجمعی دی‌اکسیدکربن معادل در قالب سناریو «خط سیر جاری» با اهداف تعریف شده در قالب «توافقنامه پاریس» مطابقت ندارد.
حسن راعی و عباس ملکی – دانشکده مهندسی انرژی