در حالی که هشتم آبان به عنوان روز ملی محیط‌بان گرامی داشته می‌شود، هزاران محیط‌بان ایرانی با کمترین امکانات و در دشوارترین شرایط جغرافیایی، مسئول حفاظت از میلیون‌ها هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور هستند.
به گزارش خبرگزاری آنا، محیط‌بانان ایران، نگهبانان بی‌ادعایی هستند که در سکوت و دور از دید عموم، مسئولیت سنگین حفاظت از طبیعت، حیات‌وحش و منابع طبیعی کشور را بر دوش دارند. آنان با وجود سختی‌های فراوان، کمبود امکانات، خطرات جانی و فشار کاری بالا، مأموریت خود را برای پاسداری از زیست‌بوم‌های کشور ادامه می‌دهند.
بر اساس آمار رسمی سازمان حفاظت محیط زیست، در حال حاضر ۳۴۵۰ محیط‌بان در قالب ۶۰۱ پاسگاه محیط‌بانی در سراسر کشور فعالیت دارند. این نیروها مأمور حفاظت از حدود ۱۹ میلیون و ۴۴ هزار هکتار از مناطق چهارگانه حفاظتی کشور شامل پارک‌های ملی، مناطق حفاظت‌شده، پناهگاه‌های حیات‌وحش و آثار طبیعی ملی هستند.
در حالی‌که استاندارد جهانی (بر اساس شاخص اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت – IUCN) یک محیط‌بان برای هر ۱۰۰۰ هکتار است، این نسبت در ایران به یک محیط‌بان برای هر ۵۵۰۰ هکتار می‌رسد؛ موضوعی که نشان از کمبود شدید نیرو در ساختار حفاظتی کشور دارد.
بیش از نیمی از پاسگاه‌های محیط‌بانی در مناطق صعب‌العبور، کوهستانی و کم‌برخوردار قرار دارند. طبق گزارش رسمی معاونت محیط طبیعی، حدود ۴۰ درصد پاسگاه‌ها فاقد خودروی مناسب گشت‌زنی و بیش از ۵۰ درصد فاقد ارتباط مخابراتی پایدار هستند. نبود تجهیزات پایه مانند دوربین دید در شب، جلیقه ضدگلوله و لباس‌های مخصوص، یکی از مشکلات جدی محیط‌بانان به شمار می‌رود.
در کنار کمبود امکانات، خطر جانی همواره محیط‌بانان را تهدید می‌کند. از سال ۱۳۵۲ تاکنون ۱۵۵ محیط‌بان در حین انجام مأموریت شهید و بیش از ۳۰۰ نفر مجروح شده‌اند. در سال گذشته نیز چهار محیط‌بان در درگیری با شکارچیان متخلف جان خود را از دست داده‌اند. سالانه بیش از دو هزار مورد برخورد با متخلفان مسلح در مناطق حفاظت‌شده ثبت می‌شود که بخش قابل توجهی از آن‌ها با درگیری مستقیم همراه است.
با وجود این چالش‌ها، محیط‌بانان از نظر جایگاه شغلی و رفاهی هنوز با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. بسیاری از آن‌ها قراردادهای موقت دارند، امکانات معیشتی محدودی در محل خدمتشان وجود دارد، و در برخی مناطق حتی از آب آشامیدنی سالم و برق محروم‌اند.
به گفته‌ی کارشناسان محیط زیست، نبود ساختار منسجم آموزشی و حمایت روانی برای محیط‌بانان باعث افزایش فرسودگی شغلی در این قشر شده است.
در سال ۱۳۹۹، مجلس شورای اسلامی قانون حمایت قضایی از محیط‌بانان و جنگل‌بانان را تصویب کرد که طی آن، این نیروها در زمره ضابطان قضایی قرار گرفتند و دولت موظف به تأمین بیمه مسئولیت و حمایت حقوقی از آنان شد. با این حال، اجرای کامل این قانون هنوز در برخی استان‌ها به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای انجام نشده است.
در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نیز ۴۵۰ میلیارد ریال اعتبار برای تجهیز پاسگاه‌های محیط‌بانی در نظر گرفته شد، اما طبق گزارش دیوان محاسبات، تنها ۶۰ درصد این مبلغ تخصیص یافته است.
محیط‌بانان، نخستین و آخرین مدافعان حیات‌وحش ایران هستند. آنان در شرایطی دشوار، از گونه‌هایی چون یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گوزن زرد، جبیر، خرس قهوه‌ای و صدها گونه دیگر حفاظت می‌کنند. هرچند تجهیزات ناکافی، تهدیدهای جانی و حقوق اندک از انگیزه‌های آنان کاسته، اما عشق به طبیعت همچنان نیروی محرک این قشر فداکار است.
روز ملی محیط‌بان، یادآور تعهد و ایثار افرادی است که بی‌هیاهو در مسیر حفاظت از آینده‌ی زیست‌محیطی ایران گام برمی‌دارند. استمرار مأموریت آنان، نیازمند حمایت واقعی دولت، مجلس و جامعه از امنیت، معیشت و منزلت محیط‌بانان است؛ چراکه بدون پشتیبانی از این مدافعان خاموش، حفاظت از طبیعت ایران ممکن نخواهد بود.
source