دعبل و زلفا، پیوند، عشق ریال ایمان و مقاومت

فاطمه سادات زاهدی ، کارشناس ارشد مشاوره ، پایگاه خبری دانا ، گروه سلامت و سبک زندگی؛ این  هفته در در بخش معرفی کتاب به معرفی کتاب “دعبل و زلفا ” پرداخته است .

دعبل خزاعی در تاریخ به‌عنوان شاعری شناخته می‌شود که دل در گرو محبت اهل‌بیت داشت و اشعارش سرشار از دلدادگی به خاندان پیامبر بود. او فردی بود که در برابر حاکمان عباسی زمان خود ایستادگی می‌کرد و شعرهایش نه‌تنها جلوه‌ای هنری داشت، بلکه نوعی سلاح فرهنگی علیه ظلم بود. سالاری در این رمان، زندگی دعبل را نه به شکل یک روایت تاریخی خشک، بلکه با خلق فضایی داستانی و استفاده از شخصیت‌هایی تازه، از جمله «زلفا»، به تصویر می‌کشد. زلفا در این کتاب شخصیتی داستانی است که به قصه رنگ و بویی عاطفی و انسانی می‌دهد و مخاطب نوجوان با او احساس همذات‌پنداری بیشتری می‌کند. رابطه بین دعبل و زلفا به‌گونه‌ای طراحی شده که ضمن جذابیت ادبی، عمق باورهای دینی و پایبندی به اصول اخلاقی را هم نشان می‌دهد.

نثر کتاب ساده، روان و پرکشش است. سالاری با قلمی شیرین توانسته فضایی تاریخی را به شکلی بازسازی کند که خواننده احساس خستگی نکند. او با مهارت از توصیف‌های جزئی و تصویرسازی‌های دقیق بهره می‌برد تا صحنه‌ها در ذهن مخاطب جان بگیرد. از کوچه‌ها و خانه‌های ساده شهر گرفته تا محافل سیاسی و فرهنگی آن زمان، همه به‌گونه‌ای توصیف شده‌اند که نوجوان امروزی می‌تواند آن‌ها را در ذهنش مجسم کند. علاوه بر این، دیالوگ‌ها زنده و پرحرارت هستند و ضرباهنگ داستان را حفظ می‌کنند.

یکی از نکات مهم در «دعبل و زلفا» این است که نویسنده به‌خوبی توانسته از دل تاریخ، موضوعاتی کاملاً امروزی بیرون بکشد. مثلاً ایستادگی در برابر ظلم، پایبندی به حقیقت، دفاع از ایمان، وفاداری و اهمیت داشتن یک آرمان روشن، مفاهیمی‌اند که نوجوان امروز هم می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. در واقع، کتاب تلاش می‌کند نشان دهد که عشق و ایمان به اهل‌بیت فقط یک مسئله تاریخی نیست، بلکه می‌تواند چراغ راه زندگی هر انسانی در هر زمان باشد.

ساختار رمان نیز طوری طراحی شده که خواننده نوجوان را تا انتها همراه خود نگه دارد. فراز و فرودهای داستان، گره‌های عاطفی، حوادث غیرمنتظره و پایان‌بندی عمیق، همگی موجب می‌شوند که مخاطب از ابتدا تا پایان کتاب درگیر بماند. برخلاف بسیاری از آثار تاریخی که به‌دلیل سنگینی محتوا نوجوانان را خسته می‌کند، این اثر توانسته تعادلی میان جذابیت داستان و انتقال مفاهیم معنوی برقرار کند.

از منظر تربیتی و آموزشی، «دعبل و زلفا» ارزش ویژه‌ای دارد. نوجوان در خلال داستان نه‌تنها با بخشی از تاریخ اسلام و شخصیت دعبل خزاعی آشنا می‌شود، بلکه اهمیت ایمان، شجاعت و مسئولیت‌پذیری را نیز می‌آموزد. در عین حال، بار عاطفی قصه باعث می‌شود این مفاهیم به‌صورت غیرمستقیم و درونی منتقل شوند، بدون اینکه حالت شعاری و خشک به خود بگیرد. این ویژگی باعث شده کتاب در میان آثار داستانی دینی برای نوجوانان جایگاه خاصی پیدا کند.

از نظر ادبی، رمان «دعبل و زلفا» ادامه همان مسیری است که مظفر سالاری در کتاب «رویای نیمه‌شب» پیموده بود. یعنی ترکیب موفق تاریخ و تخیل، پرداخت دقیق شخصیت‌ها، ایجاد فضایی پررمز و راز و در عین حال ساده برای مخاطب نوجوان. به همین دلیل هم این کتاب توانسته با وجود موضوع خاص خود، یعنی شعر و زندگی یک شاعر شیعی، مخاطبان گسترده‌ای پیدا کند و در میان نوجوانان محبوب شود.

در مجموع می‌توان گفت «دعبل و زلفا» هم یک رمان تاریخی است، هم یک اثر دینی و هم یک داستان عاشقانه. این ترکیب جذاب باعث شده اثر برای نوجوانان ایرانی اسلامی یک گزینه بسیار مناسب باشد. خواندن آن نه‌تنها سرگرم‌کننده است بلکه نوعی آموزش غیرمستقیم از تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های دینی به حساب می‌آید. قلم روان نویسنده و نگاه هنرمندانه‌اش باعث می‌شود خواننده احساس کند با شخصیت‌ها زندگی می‌کند و پا به پای آن‌ها پیش می‌رود. به همین دلیل است که این کتاب توانسته جای خود را در میان آثار داستانی نوجوان باز کند و به یکی از انتخاب‌های خوب برای کسانی تبدیل شود که به‌دنبال داستانی ایرانی، اسلامی و پرکشش هستند.