رئیس دولت، گرفتار بنزین دولتی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 بنزین بی‌کیفیت سال‌ها‌ست مورد انتقاد مشتریان ایرانی است اما واکنش غالب وزارت نفت به این گلایه مشتریان تکذیب بوده. بااین‌حال،‌‌ جنگ 12‌روزه و تعطیلی فرودگاه‌ها سبب شد ‌مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، صاحب تجربه‌ای شخصی در این زمینه شود، اما با کمال شگفتی باز هم وزارت نفت ادعای بازرس رئیس‌جمهوری را تکذیب کرد! تکذیب سرسختانه تجربه مشتریان و حتی رئیس‌جمهوری درباره کیفیت بنزین، در حالی رخ می‌دهد که انحصار بازار سوخت در دست دولت بوده و طبیعی است که وقتی انحصار بازار کالایی در دست دولت باشد، نه کیفیت اهمیت پیدا می‌کند و نه نظر مشتریان.

مواجهه رئیس‌جمهوری با بنزین بی‌کیفیت

نیمه تیر در‌حالی‌که جنگ 12‌روزه ایران و اسرائیل، فرودگاه تبریز را تعطیل کرده بود، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، ناچار شد برای شرکت در مراسم تاسوعا و عاشورا از جمهوری آذربایجان به صورت زمینی راهی زادگاه خود شود.

اما این سفر حواشی زیادی به دنبال داشت و ایلنا گزارش داد که مصطفی مولوی، بازرس ویژه رئیس‌جمهوری، در جلسه‌ای در استانداری قزوین گفته است که قبل از تاسوعا رئیس‌جمهوری به همراه محافظانش زمینی با سه خودرو به سمت تبریز در حرکت بودند که نرسیده به خروجی اتوبان رشت، در یک مجتمع بنزین می‌زنند اما پس از بنزین‌زدن و طی مسافتی سه خودرو نرسیده به تاکستان ناگهان به دلیل نقص فنی متوقف می‌شوند و آقای پزشکیان و همراهان با تاکسی به تبریز می‌روند. او گفت که پس از پیگیری مشخص شده بود «در بنزین آب مخلوط شده بود». از قول او نقل شده است که در پی تماس با شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی اعلام شده که جایگاه اشاره‌شده پیش‌تر هم «سابقه تخلف و شکایت داشته است». با تمام این احوال ناگهان شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ادعای بازرس رئیس‌جمهوری را تکذیب کرد و در اطلاعیه‌ای که روی پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نفت قرار گرفت، توضیح داد که ادعای مطرح‌شده در فضای مجازی درباره اختلاط بنزین با آب در یکی از جایگاه‌های استان قزوین صحت ندارد.

در این اطلاعیه آمده است: «با هدف اطمینان از کیفیت سوخت توزیعی در سراسر کشور، بازرسی‌های منظم کیفی و کمّی از فراورده‌های عرضه‌شده در همه جایگاه‌ها از سوی کارشناسان کنترل کیفیت مناطق عملیاتی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران انجام می‌شود». در ادامه تأکید شده است: «درباره جایگاه اشاره‌شده، تاکنون در تاریخ‌های یکم، ششم، شانزدهم و هفدهم تیر امسال، نمونه‌گیری از تمام نازل‌های سوخت‌گیری این جایگاه انجام شده که براساس گزارش‌های رسمی، هیچ‌گونه انحرافی در کیفیت یا کمیت فراورده‌های عرضه‌شده و نیز هیچ نشانه‌ای از اختلاط سوخت با آب مشاهده نشده است. همچنین این جایگاه از سال ۱۳۹۲ تاکنون فاقد سابقه تخلف آلودگی بوده و تا این لحظه نیز هیچ شکایتی درباره کیفیت سوخت توزیعی این جایگاه ثبت نشده است».

اما وزارت نفت به همین تکذیبیه اکتفا نکرد و بلافاصله تکذیبیه دیگری این بار از قول یک مقام صنفی منتشر کرده و نوشت که رضا نواز، سخنگوی صنف جایگا‌ه‌داران، مدعی شده است: «با بررسی‌های انجام‌شده درباره موضوع فروش بنزین مخلوط به آب به خودروی منتسب به رئیس‌جمهوری در حدود دو هفته پیش، مشخص شد که در همان روز بیش از هزار خودرو در جایگاه مورد ادعا سوخت‌گیری کرده‌اند و هیچ شکایتی از طرف مالکان آن خودروها مطرح نشده است و ‌منطقی نیست فقط بنزین آلوده یا مخلوط به آب به خودروهای حامل رئیس‌جمهوری فروخته شده باشد و برای دیگر خودروها چنین اتفاقی نیفتاده باشد».

نواز در ادامه گفته بود: «اگر این ادعا درست باشد که هر سه خودروی کاروان رئیس‌جمهوری متوقف شده باشند، باید از ابعاد دیگری ازجمله مسائل فنی و حفاظتی این مسئله بررسی شود».

از مشتریان اصرار و از وزارت نفت انکار

این ادعاها در حالی رخ می‌دهد که مسئله کیفیت بنزین و کم‌فروشی در جایگاه‌های سوخت، سال‌های سال است که مورد انتقاد مشتریان ایرانی است و حالا که جنگ شرایطی رقم زده که رئیس‌جمهوری ناچار شود به صورت زمینی تردد کند و با چنین موضوعی مواجه شود، باز هم نهادهای متولی زیر بار ماجرا نمی‌روند. پیگیری «شرق» از وزارت نفت نیز حاکی از آن است که متولیان این وزارتخانه همچنان منکر این ماجرا هستند و توضیح می‌دهند که محموله‌های بنزین به صورت پلمب از پالایشگاه به تانکرهای سوخت تحویل داده می‌شوند و این تانکرها محموله‌های بنزین را به جایگاه‌های سوخت می‌رسانند.

آنها تأکید می‌کنند که کیفیت سوخت در پالایشگاه از سوی نهادهای مختلف ازجمله سازمان استاندارد، سازمان محیط زیست و وزارت نفت ارزیابی می‌شود و با همان کیفیت به جایگاه‌داران می‌رسد اما اینکه در جایگاه‌ها چه اتفاقی برای کیفیت سوخت رخ دهد، به جایگاه‌داران بستگی دارد. هرچند در این مرحله هم جایگاه‌داران رها نمی‌شوند و نظارت‌های دوره‌ای و نمونه‌برداری اتفاقی از سوخت جایگاه‌ها اتفاق می‌افتد و در صورت تخلف با جایگاه‌داران برخورد می‌شود. با این حال کیفیت سوخت از همان ابتدای زنجیره تولید تا زمان تحویل به مشتریان، سال‌ها‌ست که مورد انتقاد است اما پاسخ غالب وزارت نفت به این ماجرا تکذیب بوده است.

حالا موضوع اختلاط آب و بنزین در شرایطی مطرح می‌شود که شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در مرداد 1400 از اساس چنین چیزی را غیرممکن دانسته و شایعه خوانده است. احمد مجرد، مدیر وقت شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ارومیه، درباره ترکیب بنزین با آب گفته است: «چگالی بنزین و آب یکسان نیست و آب که چگالی بیشتری دارد و سنگین‌تر است، در مخازن ته‌نشین می‌شود و طبق برنامه‌های دوره‌ای، آب ته مخازن ته‌کشی می‌شود و امکان مخلوط‌شدن آب با فراورده‌های نفتی وجود ندارد و اگرچه ممکن است این باور غلط در بین عموم وجود داشته باشد که آب و بنزین مخلوط می‌شوند، اما از نظر علمی چنین چیزی با توجه به زمان ماندگاری بنزین در مخازن و پمپ‌کردن بنزین از سطح بالایی فراورده، شدنی نیست و برای کنترل و مخلوط‌‌نشدن آب حاصل از تعریق فراورده و مخزن با بنزین تحویلی به خودروها، حدود 30 سانتی‌متر از حجم بالای مخزن خالی می‌ماند و با خمیر آب‌یاب، آب مخازن اندازه‌گیری می‌شود و جایگاه‌دار موظف است با هماهنگی اداره مهندس فراورده‌ها آب را از مخزن خارج کند».

تکذیب این موضوع در حالی رخ می‌دهد که در 22 اردیبهشت امسال ایلنا به نقل از فرمانده سپاه سیدالشهدای تهران نوشته بود‌ ۱۳۲ مرکز قاچاق سوخت در تهران کشف شد که آب را با بنزین و گازوئیل مخلوط می‌کردند. گذشته از این، بحث اختلاط هوا در بنزین و کم‌فروشی جایگاه‌ها نیز بارها مطرح شده است؛ هرچند‌ شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی این موضوع را هم تکذیب کرده است، اما در 26 مهر سال 1395 مهر در گفت‌وگویی با بیژن حاج‌محمدرضا، رئیس وقت انجمن جایگاه‌داران سوخت کشور، نوشت: «مردم هوا نمی‌خرند، بلکه بخارات بنزین را خریداری می‌کنند؛ چراکه در زمان تخلیه محموله سوخت به وسیله نفتکش‌های جاده‌پیما در جایگاه‌ها، با برخورد بنزین سرد و با دمای بسیار پایین ذخیره‌سازی‌شده در مخازن جایگاه‌ها با بنزین داغ و با حرارت بالای تخلیه‌شده به وسیله نفتکش‌ها، بخشی از بنزین تبخیر می‌شود.

بر‌اساس ‌این زمانی که یک نفتکش در حال تخلیه سوخت بوده، همواره نرخ و میزان تبخیر در مخازن جایگاه‌ها افزایش می‌یابد و در این موقع به دلیل افزایش تبخیر و بالا‌رفتن بخارات بنزین، عملا بخشی از بنزین تحویل‌ داده‌شده به مردم به صورت بخار بوده و بدون انجام احتراق در خودرو، تبخیر می‌شود». بنزین بی‌کیفیت و آلاینده هم یکی از موضوعات داغ سال‌های گذشته و به‌ویژه در زمان آلودگی هوا بوده است، اما باز هم شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی و وزارت نفت این گزارش‌ها را مدام تکذیب کرده است.

آخرین بار در سوم مهر 1403 مهدی افقهی، مدیرعامل پیشین تاپیکو (سهامدار اصلی پالایشگاه ستاره خلیج فارس) اعلام کرد که در دو سال گذشته به دلیل ناترازی شدید در تولید و مصرف بنزین، پالایشگاه‌های کشور مجبور به تولید بنزینی با کیفیت پایین‌تر شدند که عامه مردم از آن با عنوان بنزین تقلبی نام می‌برند. کارشناسان فنی در واکنش به این افشا‌گری توضیح دادند که به دلیل تحریم‌ها و مشکلات تأمین کاتالیست‌های با‌کیفیت، پالایشگاه‌های کشور مجبور به استفاده از کاتالیست‌های بی‌کیفیت یا افزودنی‌های مضر شده‌اند و وقتی کاتالیست‌های با‌کیفیت در دسترس نباشند، پالایشگاه‌ها برای افزایش عدد اکتان بنزین مجبور به استفاده از ترکیبات آروماتیک می‌شوند. این ترکیبات اگرچه به صورت اسمی عدد اکتان را افزایش می‌دهند اما در عمل باعث افزایش آلودگی هوا و کاهش کیفیت بنزین می‌شوند.

استفاده از ترکیبات آروماتیک مانند بنزن و تولوئن که برای افزایش عدد اکتان به بنزین اضافه می‌شوند، عواقب زیست‌محیطی جدی به دنبال دارد. این ترکیبات آلاینده‌های خطرناکی هستند که باعث آلودگی هوا و بروز بیماری‌های تنفسی می‌شوند. گذشته از این، به گفته مدیر‌عامل تاپیکو، شرکت پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس هم‌اکنون بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان به دلیل فروش بنزین از دولت طلبکار بوده که فشار سنگینی بر نفت ستاره وارد کرده است.