وزارت آموزش و پرورش چه کند تا دانش آموزان به تفکیک پسماند در مدارس راغب شوند ؟ / از ژاپن و فندلاند یاد بگیرید !

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آموزش شهروندی در مدارس ایران به طور کافی مورد توجه قرار نمی گیرد. این موضوع مهم که شامل آموزش مهارت های زندگی ، حقوق و مسئولیت های شهروندی، آگاهی از قوانین و اهمیت مشارکت اجتماعی و سیاسی است، اغلب به صورت محدود و یا تنها در قالب برخی دروس خاص آموزش داده می شود.

دلایل این کمبود می تواند شامل محتوای آموزشی ناکافی، کمبود نیروی متخصص، عدم تمرکز روی مهارت های عملی، کمبود آگاهی و توجه به اهمیت موضوع و… اشاره کرد. برای بهبود این وضعیت، پیشنهاد می شود که برنامه های آموزشی با تمرکز بر آموزش شهروندی توسعه یابد، معلمان دوره های تخصصی بگذرانند و فعالیت های عملی و مشارکتی به بخشی از روال آموزشی تبدیل شود.

آموزش شهروندی در مدارس ژاپن چگونه است؟

آموزش شهروندی در مدارس ژاپن به شکل جامع و ساختاریافته ای انجام می شود و به تربیت دانش آموزانی با مسئولیت پذیری اجتماعی و آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی توجه ویژه ای دارد. در این کشور، آموزش شهروندی نه تنها در کلاس های درس، بلکه در فعالیت های روزمره مدرسه و برنامه های فوق برنامه نیز پیگیری می شود.

راهکار ژاپنی ها برای تفکیک زباله در مدارس چیست؟

در این میان، تفکیک زباله در مدارس ژاپن یکی از بخش های مهم آموزش شهروندی و محیط زیست به دانش آموزان است. در ژاپن، فرهنگ تفکیک زباله از سنین پایین به کودکان آموزش داده می شود، و مدارس نقش اساسی در پرورش این فرهنگ دارند. شیوه های تفکیک زباله در مدارس ژاپن به شکل منظم و ساختاریافته انجام می شود و شامل مراحلی همچون، اصول تفکیک زباله، وجود سطل های تفکیک زباله مشخص و رنگ بندی شده، مشارکت دادن دانش آموزان در جمع آوری و تفکیک زباله، فعالیت های آموزشی و کارگاه های عملی، روزهای خاص برای جمع آوری زباله های خاص، استفاده از سیستم امتیازدهی و… است.

این اقدامات نه تنها به مدیریت بهتر زباله ها در مدارس کمک می کند؛ بلکه نقش مهمی در پرورش عادت های مثبت زیست محیطی در دانش آموزان دارد و آنها را برای زندگی در جامعه‌ای پایدارتر آماده می سازد.

فندلاند؛ یکه تاز در آموزش شهروندی به دانش آموزان

مدارس فنلاند به دلیل سیستم آموزشی پیشرو و مؤثر خود شناخته می شوند و از شرایط بسیار متفاوتی نسبت به بسیاری از کشورها برخوردار هستند. سیستم آموزشی این کشور بر اساس ارزش‌های برابری، رفاه دانش‌آموزان و تمرکز بر یادگیری عمیق و معنادار طراحی شده است.

آموزش شهروندی و تفکیک زباله در مدارس فنلاند به عنوان بخشی از آموزش های جامع و محیط زیستی به صورت گسترده و ساختاریافته انجام می شود. این آموزش ها به دانش آموزان کمک می کند تا به شهروندانی مسئول و آگاه تبدیل شوند که به مسائل اجتماعی و محیط زیستی اهمیت می دهند.

آغاز آموزش های محیط زیستی از دوره پیش دبستانی در فندلاند

تاکید بر اهمیت محیط زیست از سنین پایین در آموزش های زیست محیطی در مدارس فندلاند دیده می شود. آموزش های محیط زیستی از دوره پیش دبستانی آغاز و دانش آموزان به تدریج با اصول حفاظت از محیط زیست و اهمیت تفکیک زباله آشنا می شوند. این آموزش ها به گونه ای طراحی شده اند که دانش آموزان به طور عملی و تجربی یاد بگیرند. همچنین مدارس فنلاند دارای سطل های تفکیک زباله برای دسته های مختلف مانند کاغذ، پلاستیک، فلزات و زباله های سوزاندنی هستند. این سطل ها به وضوح علامت گذاری شده اند و به دانش آموزان نشان می دهند که هر نوع زباله باید به کدام سطل انداخته شود. دانش آموزان به طور فعال در تفکیک و جمع آوری زباله ها مشارکت می کنند و این کار به عنوان بخشی از آموزش های روزانه آنها در نظر گرفته می شود. این اقدامات به دانش آموزان حس مسئولیت و مشارکت در حفاظت از محیط‌زیست را القا می کند.

مدارس کارگاه ها و فعالیت های آموزشی متنوعی در زمینه مدیریت زباله و بازیافت برگزار می کنند. این برنامه ها شامل بازدید از مراکز بازیافت، پروژه های ساخت وسایل از مواد بازیافتی و فعالیت های آموزشی در فضای باز هستند. مدارس فنلاند از مواد آموزشی دیجیتال و چند رسانه ای برای آموزش مدیریت زباله و تفکیک صحیح استفاده می کنند. این روش ها به دانش آموزان کمک می کند تا با جذابیت بیشتری به یادگیری مسائل محیط زیستی بپردازند.

مدارس به دانش آموزان یاد می دهند که چگونه با کاهش مصرف، استفاده مجدد و بازیافت به کاهش ضایعات کمک کنند. این رویکرد جامع به مدیریت پسماند به دانش آموزان آموزش می دهد که چگونه در زندگی روزمره خود تصمیمات پایدارتری بگیرند. این آموزش ها نقش مهمی در تربیت نسل آینده‌ای دارند که نسبت به محیط‌زیست و مسئولیت های شهروندی آگاه و متعهد هستند.

تفکیک زباله، بخش مهمی از شهروندی مسئولانه است و به همین دلیل در مدارس آموزش داده می شود. شهر اسپو در فندلاند، متعهد به دستیابی به خنثی سازی کربن تا سال 2030 و همچنین اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تا سال 2025 است و افزایش نرخ بازیافت بخشی مهم از دستیابی به این اهداف است.

در این مسیر، افزایش تفکیک زباله در مدارس اهمیت ویژه ای دارد. این طرح در سال 2019 آغاز شد، زمانی که یازده مدرسه در اسپو به عنوان بخشی از یک پروژه آزمایشی، تفکیک زباله را در مقیاس بزرگ تر آغاز کردند. امروزه، 39 مدرسه حداقل زباله های مختلط، زباله های زیستی، مقوا و پلاستیک را جمع آوری می کنند و در طول سال‌های 2023 و 2024، بقیه مدارس جامع اسپو که قادر به افزایش تفکیک زباله هستند، این کار را انجام خواهند داد و سطل های مناسب را به عنوان بخشی از پروژه «Myötätuulta ja turbulenssia» تهیه خواهند کرد. در اسپو، دپارتمان مدیریت اماکن که زیر نظر بخش محیط‌زیست شهری فعالیت می کند، مسئولیت مدیریت زباله و بازیافت در مدارس را بر عهده دارد.

در سال 2022، نرخ بازیافت همه املاک تحت مالکیت شهر اسپو، 45 درصد بود و این نرخ در مدارس به 54 درصد رسید.

وزارت آموزش و پرورش ایران چه کند تا دانش آموزان به تفکیک پسماند ترغیب شوند؟

وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور و سازمان محیط زیست، می توانند در یک همکاری مشترک، موضوع تفکیک پسماند را به کف مدارس برسانند و بخشی از زباله های تولید شده در طول روز در کشور را، از مبدا، به صورت تفکیک شده به شهرداری ها تحویل دهند.

در این مسیر، استفاده از تجربیات کشورهای موفق از جمله ژاپن و فندلاند که در بالا بررسی شد، می تواند مفید واقع شود و مشارکت دانش آموزان ایرانی در فعالیت های زیست محیطی را بالا ببرد؛ برای مثال آموزش و پرورش می تواند در یک برنامه بلند مدت، در مقاطع ابتدایی، با طرح های تشویقی، از جمله تحویل پسماند به ازای گرفتن جایزه، میزان مشارکت را بالا ببرد و در مقاطع بالاتر، میزان نهادینه شدن این طرح ها در بین دانش آموزان را بررسی و نقاط ضعف را شناسایی کند.