مراقبت‌های دندان‌پزشکی در دوران بارداری؛ معاینات پیش از بارداری چه اهمیتی دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، بارداری دورانی پرچالش است که تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بسیاری در بدن ایجاد می‌کند. این تغییرات که برای رشد جنین ضروری هستند، بر سلامت دهان و دندان مادر نیز تأثیر می‌گذارند و خطر ابتلا به مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و عفونت را افزایش می‌دهند. بهناز ولی‌زاده، کارشناس سلامت دهان و دندان در گفتگو با آنا گفت: «مادران باردار نسبت به سایر افراد جامعه بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه (پریودنتال) قرار دارند. تغییرات هورمونی و تغذیه‌ای در دوران بارداری از جمله افزایش اسیدیته دهان، تهوع و استفراغ صبحگاهی و التهاب لثه به گونه‌ای است که زمینه ابتلای بیشتر به پوسیدگی دندانی را در مادر باردار فراهم می‌کند.»

این مشکلات نه‌تنها بر سلامت مادر اثر می‌گذارند، بلکه ممکن است خطراتی را برای جنین به همراه داشته باشند. نفیسه ثقفی، متخصص زنان و زایمان، در این زمینه می‌گوید: «در صورتی که التهابات عفونی دندان و لثه در دوران بارداری مزمن باشد، منجر به تولید میکروب‌هایی می‌شود که بر کیسه آب جنین تأثیر گذاشته و سبب پارگی آن می‌شود؛ بنابراین زنانی که قصد بارداری دارند، بهتر است پیش از حاملگی معاینه شده و عفونت‌ها را درمان کنند.» مطالعاتی مانند Oral Health and Pregnancy: A Review نیز نشان داده‌اند که مشکلات دهان و دندان می‌توانند خطر زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش دهند. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت آگاهی‌بخشی و مراقبت‌های دندان‌پزشکی در دوران بارداری است.

چرا پوسیدگی دندان در دوران بارداری بیشتر رخ می‌دهد؟

تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن در دوران بارداری می‌تواند تأثیر عمیقی بر سلامت دهان و دندان داشته باشد. افزایش سطح هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن باعث پرخونی و التهاب لثه‌ها می‌شود که ممکن است منجر به خونریزی لثه گردد. هاجر طالبانفرد، کارشناس سلامت دهان و دندان، توضیحداد: «تغییرات هورمونی دوران بارداری موجب تغییراتی از جمله پرخون شدن لثه‌ها و اسیدی شدن محیط دهان در پی استفراغ ناشی از ویار حاملگی می‌شود که خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.»

یکی از عوامل مهم پوسیدگی دندان، تهوع و استفراغ صبحگاهی است. زهرا قربانی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، گفت: «حالت تهوع باعث می‌شود اسید معده وارد دهان شده و مستقیماً روی دندان اثر بگذارد. این اسید مینای دندان را ضعیف می‌کند و در صورت مسواک زدن بلافاصله پس از تهوع، تخریب مینای دندان تشدیدمی‌شود.» همچنین رژیم غذایی نادرست، از جمله مصرف زیاد مواد قندییا تمایل به غذا‌های اسیدی، پوسیدگی دندان‌ها را تسریع می‌کند.

کاهش سطح کلسیم بدن نیزیکی دیگر از عوامل خطر است. با رشد جنین، نیاز بدن او به کلسیم افزایش می‌یابد و در نتیجه منابع کلسیم بدن مادر کاهش پیدا می‌کند. این کمبود کلسیم می‌تواند بر مینای دندان اثر بگذارد و پوسیدگی را تشدید کند. به گفته طالبانفرد، مشکلات دندانی در دوران بارداری نه تنها سلامت مادر را به خطر می‌اندازد، بلکه می‌تواند تأثیرات جدی بر جنین داشته باشد، از جمله احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم را افزایش می‌دهد. عفونت‌های دهان و دندان می‌توانند عوارض جدی‌تری داشته باشند. گلی چمنی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، تأکیدکرد: «عفونت‌های دندانی می‌توانند ریسک سقط جنین را افزایش دهند، به ویژه در زنانی که دیابت بارداری دارند.» بنابراین، توجه به سلامت دهان و دندان در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است.

پیشگیری از بیماری‌های دندان و دهان در دوران بارداری

پیشگیری از مشکلات دهان و دندان در دوران بارداری نیازمند رعایت اصول بهداشت دهان و تغذیه مناسب است. هاجر طالبانفرد توصیهکرد: «رعایت بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید دو بار در روز، استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه‌های مجاز در بارداری، و رعایت رژیم غذایی متعادل حاوی کلسیم، ویتامین C و D، می‌تواند احتمال مشکلات دندانی را کاهش دهد.» یکی از راهکار‌های کلیدی، مدیریت تهوع صبحگاهی است. زهرا قربانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دراین‌رابطه بیان کرد: «بعد از حالت تهوع، نباید بلافاصله مسواک زد. بهتر است ابتدا دهان را با آب شست‌وشو داد تا اسید رقیق شود و پس از نیم ساعت از مسواک استفاده کرد.» برای مادرانی که تهوع شدید دارند و نمی‌توانند از مسواک استفاده کنند، دهان‌شویه‌های ضد میکروبی توصیه می‌شود.

تغذیه مناسب نیز نقش مهمی در سلامت دهان و دندان ایفا می‌کند. مادران باید از مصرف بیش از حد مواد قندی پرهیز کنند و به جای آن مواد مغذی مانند لبنیات، میوه‌ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانند. طالبانفرد تأکیدکرد: «ارزیابی وضعیت دهان و دندان قبل از بارداری و در زمان دریافت مراقبت‌های بهداشتی طی بارداری امری ضروری است.» همچنین، معاینه و درمان مشکلات دندانی پیش از بارداری و در دوران بارداری با مشورت دندان‌پزشک باید انجام شود. درمان بیماری‌های دهان و دندان در بارداری، در صورت نیاز، منعی ندارد. به گفته طالبانفرد، مراقبت‌های دهان و دندان باید در دوره‌های مشخصی از بارداری (هفته‌های ۶-۱۰، ۱۶-۲۰ و ۲۴-۳۰) و حتی پس از زایمان (۳۰-۴۲ روز) انجام شود تا از بروز مشکلات جلوگیری شود. پیشگیری و مدیریت صحیحمی‌تواند نه تنها سلامت مادر را تضمین کند، بلکه خطرات مربوط به سلامت جنین مانند زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را به حداقل برساند.