ماه همچنان از نظر زمین‌شناسی فعال است

به گزارش خبرگزاری آنا، دانشمندان نجوم با کشف صد‌ها «پشته چین‌خورده» (wrinkle ridges) در سمت دوردست ماه، معتقدند که این پشته‌ها در طول ۱۶۰ میلیون سال گذشته شکل گرفته‌اند. پشته‌های چین‌خورده، پدیده‌ای شناخته‌شده در سمت نزدیک ماه (وجهی که از زمین قابل مشاهده است) هستند. این پشته‌ها در اثر سرد شدن و انقباض هسته ماه و جمع شدن سطح آن ایجاد شده‌اند. با این حال، وقتی ۳۱ درصد سطح سمت نزدیک ماه پوشیده از دریاواره (maria) است، این نوع دشت‌ها تنها ۱ درصد از سطح سمت دوردست ماه را تشکیل می‌دهند. دریاواره به دشت‌های گدازه‌ای وسیع و جامد سطح ماه اطلاق می‌شود.

محققان با استفاده از تصاویر دوربین زاویه باریکِ مدارگرد شناسایی ماه ناسا ۲۶۶ پشته چین‌خورده را در دریاوار‌های سمت دوردست ماه شناسایی کرده‌اند. این پشته‌ها کوچک‌تر از نمونه‌های مشابه در سمت نزدیک ماه هستند (با حدود ۱۰۰ متر عرض و ۱۰۰۰ متر طول) که در گروه‌های ۱۰ تا و ۴۰ تایی در دریاوار‌های سمت دوردست ماه ظاهر می‌شوند. سن این پشته‌ها بین ۸۴ تا ۱۶۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود که نشان می‌دهد فعالیت‌های آتشفشانی در سمت دوردست ماه نسبتاً جدید بوده است.

جاکلین کلارک (Jaclyn Clark) استاد زمین‌شناسی دانشگاه مریلند در این رابطه می‌گوید: «بسیاری از دانشمندان معتقدند بیشتر حرکات زمین‌شناسی ماه دو و نیم و شاید سه میلیارد سال پیش رخ داده‌اند. با این حال ما می‌بینیم که این اشکال زمین‌ساختی اخیراً در یک میلیارد سال گذشته فعال بوده‌اند و ممکن است هنوز هم فعال باشند.» 

مطالعه جدیدی که در یک ژورنال علمی منتشر شده، نشان می‌دهد که فعالیت‌های زمین‌شناسی ماه ممکن است بسیار جدیدتر از تصورات پیشین باشد. این بدان معناست که حالت آتشفشانی در سمت دوردست ماه نیز باید نسبتاً جدید باشد، در غیر این صورت پشته‌های چین‌خورده خیلی زودتر تشکیل می‌شدند.

در سال ۲۰۲۰، ماموریت کاوشگر چین در کره ماه نمونه‌ای از مواد سطح ماه را از نزدیکی گنبد‌های آتشفشانی به زمین آورد. تجزیه و تحلیل این نمونه، وجود دانه‌های شیشه‌ای آتشفشانی در خاک ماه را تأیید می‌کرد که قدمتش به ۱۲۳ میلیون سال پیش (با خطای ± ۱۵ میلیون سال) می‌رسید.

در مطالعات پیشین، ماه را از نظر زمین‌شناختی غیرفعال در نظر گرفته می‌شد. تصور بر این بود که فعالیت‌های آتشفشانی و تکتونیکی ماه، میلیارد‌ها سال پیش متوقف شده است. با این حال، شواهد جدید نشان می‌دهد که این تصور ممکن است نادرست باشد. تشکیل ماه به حدود ۴.۵۱ میلیارد سال پیش باز می‌گردد و دیدگاه غالب محققان در این زمینه، “فرضیه برخورد بزرگ” (giant-impact hypothesis) است. بر اساس این فرضیه، برخورد جرمی بزرگ به اندازه‌ی مریخ با زمین اولیه، باعث جدا شدن موادی از زمین و شکل‌گیری ماه شده است.