شهرهای فضایی؛ زندگی برمدار سیاره

ابتدا فقط تخیل بود 

ایستگاه‌ فضایی و زیستگاه‌ فضایی دو اصطلاحی هستند که در داستان‌های علمی‌تخیلی از دیرباز وجود دارند. زیستگاه‌ها ساختارهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تری دارند و بنابراین، می‌توانند به‌عنوان سکونتگاه دائمی برای جمعیت قابل توجهی از انسان‌ها در نظر گرفته شوند درحالی‌که ایستگاه‌های فضایی محیط‌های کوچکتری هستند که اغلب مورد استفاده دانشمندان یا گروه‌های خاصی از نگهبانان فضا قرار می‌گیرد. باوجوداین ممکن است اصطلاح ایستگاه فضایی در هر دو مفهوم به‌کار رود. نخستین قمر مصنوعی در داستان‌های تخیلی در رمان ماه آجری اثر ادوارد اورت هیل دیده می‌شود که سال ۱۸۶۹ منتشر شد. این داستان کره‌ای از آجرهای ۶۱ متری را به تصویر می‌کشد که به‌طور تصادفی با مردمی که هنوز در آن زندگی می‌کنند در مدار پرتاب شده‌ است. البته فقط پس از انتشار کتاب علمی محبوب فاتح فضا اثر ویلی لی در سال ۱۹۴۹ بود که اصطلاح ایستگاه فضایی در آثار علمی‌تخیلی رواج یافت. اما اگر زیستگاه تخیلی در رمان ماه آجری را که به‌صورت ناخواسته به فضا رسیده بود در نظر نگیریم اولین زیستگاه فضایی تخیلی مناسب، در رمان شاهزاده فضا نوشته جک ویلیامسون در سال 1931 توصیف شد که استوانه‌ای به طول و عرض هزارو۵۲۰ متر است که برای ایجاد گرانش مصنوعی می‌چرخد. 

علاوه بر استوانه‌ها، زیستگاه‌های فضایی در داستان‌های علمی‌تخیلی به شکل‌های کره، چرخ، و سیارک‌های توخالی هم تجسم می‌شوند. از زمان انتشار شاهزاده فضا زیستگاه‌های فضایی هرچند وقت یک‌بار در داستان‌های علمی‌تخیلی ظاهر می‌شدند تا اینکه در سال ۱۹۷۷ انتشار کتاب غیرداستانی جرارد کی اونیل به نام مرز بالا: مستعمرات انسانی در فضا الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان شد. آثار الهام‌گرفته‌شده از این کتاب اونیل از داستان‌های آرمان‌شهری تا ویران‌شهری را در بر می‌گرفتند. داستان‌های با موضوعات ویران‌شهر آخرالزمانی طیف گسترده‌ای از مشکلات را در مورد زیستگاه‌های فضایی پیش‌بینی می‌کنند که از آن‌جمله می‌توان به فرسودگی انسان‌هایی که در این شهرهای فضایی سکونت دارند، آسیب‌پذیری این سکونتگاه‌ها دربرابر خرابکاری و پتانسیل نخبگان ثروتمند در فضا برای بهره‌‌کشی از باقی‌مانده ساکنان زمین اشاره کرد و به‌خصوص موضوعی که در این آثار تکرار می‌شود، تنش بین ساکنان زیستگاه‌ها و ساکنان سیاره زمین است.  

از اولین ایستگاه فضایی تا امروز 

ایستگاه فضایی ازجمله مفاهیم علمی‌تخیلی است که خیلی زود به واقعیت بدل شد. به‌طوری‌که فاصله بین اولین توصیف ایستگاه فضایی در کتاب فاتح فضا تا اولین ایستگاه فضایی واقعی فقط ۲۲ سال بود. سالیوت-۱ که به‌عنوان نخستین ایستگاه فضایی جهان شناخته می‌شود در ۱۹ آوریل ۱۹۷۱ از پایگاه فضایی بایکونور اتحاد جماهیر شوروی پرتاب شد و از آن‌زمان چند ایستگاه فضایی در مدار قرار گرفت که معروف‌ترین آنها تا پیش‌از ایستگاه فضایی بین‌المللی، ایستگاه فضایی میر روسیه بود. درحال‌حاضر دو ایستگاه فضایی شامل آی‌اس‌اس (ایستگاه فضایی بین‌المللی) با مشارکت ۱۵ کشور و ایستگاه فضایی تیانگونگ چین در فضای بالای جو زمین برای انجام آزمایش‌هایی فعال‌اند که توانایی زندگی‌کردن انسان را در فضای خارج از زمین مطالعه می‌کنند. 

در قلمرو آسگاردیا 

اکتبر سال ۲۰۱۶ یک دانشمند روس به‌نام ایگور رئوف اوغلو آشور بیلی طرح پیشنهادی کشور جدیدی به نام پادشاهی فضایی آسگاردیا را ارائه کرد که در فضا و خارج از هر نوع کنترل کشور‌های زمینی تاسیس شود. یک‌سال بعد از این اعلام، در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۷ آشور بیلی که بنیانگذار مرکز تحقیقات بین‌المللی هوافضا در وین است از پرتاب اولین ماهواره‌ای خبر داد که به‌عنوان اولین بخش از آسگاردیا شناخته می‌شود. این ماهواره اندازه یک قرص نان است و ظرفیت ذخیره ۵۱۲ مگابایت داده‌ها را دارد. ماهواره آسگاردیا-۱ محتوی قانون اساسی کشور فضایی،  نماد‌های ملی و داده‌های مربوط به ۱۱۵هزار شهروند آن است. هرچند درحال حاضر این کشور فضایی در حد ملتی مجازی باقی مانده که شهروندانش ازطریق همین ماهواره کوچک باهم در ارتباط‌اند، اما برپایه اطلاعات درگاه اینترنتی آسگاردیا، این کشور فضایی در آینده بستری مستقل و عاری از هرگونه محدودیت قوانین کشور‌های روی زمین ارائه خواهد کرد و به مکانی در مدار تبدیل خواهد شد که واقعاً سرزمین هیچ‌کس نخواهد بود. ایده اصلی درواقع ایجاد چارچوب قانونی جدیدی برای بهره‌برداری مسالمت‌آمیز از فضا، بدون هرنوع کنترل کشورها، و همچنین گشودن دروازه‌های دسترسی به فناوری‌های فضایی و ارائه حفاظت از سیاره زمین است.  

زندگی دور سیارک‌ها 

سال ۲۰۲۲ در نشریه تخصصی Frontiers in Astronomy and Space Sciences نتایج پژوهش گروهی از دانشمندان دانشگاه روچستر آمریکا منتشر شد که نشان می‌داد شهرهای فضایی آینده می‌توانند برای چرخش دور سیارک‌ها طراحی شوند. براساس این مطالعه، در آینده می‌توان شهرهایی به اندازه منهتن نیویورک (۵۷کیلومتر مربع) در اطراف سنگ‌های فضایی با عرض دست‌کم ۳۰۰ متر بنا کرد. به‌این‌معنی، که شهر فضایی پیرامون محیط سیارک ساخته شود و تحت نیروی گرانش آن قرار گیرد.  

مولفان این پژوهش معتقدند که اگر این پروژه واقعاً کارساز باشد، به بشر امکان اکتشاف کم‌هزینه منظومه خورشیدی را می‌دهد و اکتشافات فضایی را روی افراد بیشتری، نه‌فقط میلیاردرها، باز می‌کند. گفته می‌شود که ساخت چنین زیرساختی ارزان یا آسان نخواهد بود و مهم‌ترین بخش این طرح، یافتن سیارک‌های مناسب و تدارک‌دیدن همه‌چیزهایی است که در آنجا نیاز داریم و بنابراین تا رسیدن به این شهرهای فضایی متحرک به چند دهه زمان نیاز است.